Tadqiqot metodologiyasi

 
-
jamoat 
ishlarini 
moliyalashtirish xarajatlari.
 
doir 
maqsadli 
tadbirlar 
xarajatlari; 
-
kam ta’minlangan oilalarga 
to‘lanadigan 
ijtimoiy 
nafaqalar, moddiy yordam 
hamda 
tabiiy 
ofatlardan 
jabrlangan oilalarga moddiy 
yordam xarajatlari. 
 
nafaqalar, 
moddiy 
yordam, shuningdek tabiiy 
ofatlardan 
jabrlangan 
oilalarga moddiy yordam 
to‘lash xarajatlari. 
 
O‘tgan yillar davomida mamlakatimiz byudjeti hisobidan moliyalashtirilib 
kelinayotgan ijtimoiy soha, jumladan, maorif, kadrlar tayyorlash ya’ni o‘rta-
maxsus o‘quv xarajatlarini mahalliy byudjetlardan moliyalashtirish amalga 
oshirilmoqda. 
Shuningdek, 
mahalliy 
byudjetlarda 
markazlashgan 
investitsiyalarnng hajmini yildan yilga oshib borishi, hududlar o‘z-o‘zini 
boshqaruv organlari, xususan, mahallalar tomonidan aholini ijtimoiy himoya 
muhtoj qatlamiga moddiy yordam mablag’lari va ijtimoiy nafaqalarga 
sarflanadigan xarajatlarning keskin oshib borishini o‘zidayoq mahalliy byudjet 
xarajatlarini davlat byudjetidagi salmog’i oshishiga olib kelmoqda.
 
3. IQTISODIY ISLOHOTLAR SHAROITIDA AHOLINI IJTIMOIY 
HIMOYA QILISH XARAJATLARINI BYUDJETDAN 
MOLIYALASHTIRISHNI TAKOMILLASHTIRISH MASALALARI 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Yoshlarni har tomonlama 
qo‘llab-quvvatlash va ularning ijtimoiy faolligini yanada oshirishga oid 
qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida” 2021 yil 13 iyuldagi PF-6260-son 

---

farmonini ijrosini ta’minlash maqsadid 2021 yil 12 oktyabrda O‘o‘zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan 637-son qaror bilan “Temir 
daftar” va “Ayollar daftari”ga kiritilgan oilalarning farzandlari hamda “Yoshlar 
daftari”ga kiritilgan yangi turmush qurgan yoshlarning yakka tartibdagi 
xonadonida qo‘shimcha uy-joy qurish uchun garovsiz kredit ajratish tartibi 
to‘g‘risidagi nizom tasdiqlandi. 
Yuqorida keltirilgan Prezident qarorga asosan 
“
Temir daftar” va “Ayollar 
daftari”ga kiritilgan oilalar farzandlari hamda “Yoshlar daftari”ga kiritilgan 
yoshlarga yangi turmush qurayotganida o‘z xonadonida qo‘shimcha uy-joy 
qurish uchun 33 million so‘mgacha garovsiz kredit ajratish belgilangan bo‘lib,
qabul qilingan nizom bilan quyidagilar tartibga solinadi: 
-
“Temir daftar” va “Ayollar daftari”ga kirgan oilalarning farzandlari 
hamda “Yoshlar daftari”ga kirgan yoshlarning yangi turmush qurayotganda 
ajratiladigan kredit manbalarini shakllantirish tartibi; 
-
kreditni yoshlarning alohida toifalariga garovsiz asosda ajratish tartibi; 
-
yoshlarning alohida toifasiga nisbatan belgilanadigan, jumladan, 18 
yoshga to‘lgan va 30 yoshdan oshmagan, yangi (ikkala tomon uchun birinchi 
marotaba) turmush qurgan, ilgari arzon uy-joy qurish dasturlari doirasida 
imtiyozli ipoteka krediti olmagan bo‘lishi va boshqa muvofiqlik mezonlari; 
-
yoshlarning alohida toifasiga ajratilgan kreditlar monitoringini olib 
borish va ularni qaytarish tartibi. 
Qarz oluvchilar quyidagi muvofiqlik mezonlariga mos bo‘lishi lozim: 
-
kredit olish uchun murojaat qilgan kunida 18 yoshga to‘lgan va 30 
yoshdan oshmagan yoshlarning alohida toifalariga mansub O‘zbekiston 
Respublikasi fuqarosi; 
-
“Temir daftar” va “Ayollar daftari”ga kiritilgan oilalarning farzandlari 
hamda “Yoshlar daftari”ga kiritilgan yoshlarning yangi turmush qurganlari 
(nikohi qayd etilganiga 3 yildan oshmagan bo‘lishi lozim); 
-
daromad manbalariga, shaxsiy yordamchi yoki dehqon xo‘jaligidan 
yoxud yakka tartibdagi tadbirkorlik faoliyatidan doimiy daromadga, shuningdek, 

---

kredit bo‘yicha hisoblangan foizlarni va asosiy qarzni to‘lov jadvaliga muvofiq 
har oyda to‘lash uchun etarli bo‘lgan qonunchilik hujjatlarida taqiqlanmagan va 
hujjatlar bilan tasdiqlangan boshqa daromad manbaiga ega bo‘lishi; 
-
qarz yuki ko‘rsatkichi qarz oluvchining barcha kreditlari va 
mikroqarzlari bo‘yicha o‘rtacha oylik to‘lovlarining ushbu qarz oluvchi va 
birgalikda qarz oluvchilarning tasdiqlangan o‘rtacha oylik daromadlarining 70 
foizdan yuqori bo‘lmasligi; 
-
yakka tartibdagi xonadonda qo‘shimcha uy-joy qurish ishlari 
qiymatining kamida 15 foizi miqdorida boshlang‘ich badalni shakllantirish 
imkoniyatiga ega bo‘lishi; 
-
kredit ajratishni ko‘rib chiqish vaqtida qarz oluvchining kredit 
tashkilotlaridan avval olingan kreditlar bo‘yicha muddati o‘tgan qarzdorligi 
mavjud bo‘lmasligi; 
-
ilgari arzon uy-joy qurish dasturlari doirasida imtiyozli ipoteka 
kreditlaridan va ipoteka kreditlari bo‘yicha subsidiyalardan foydalangan holda 
kvartira yoki yakka tartibdagi uy-joy hamda uy-joy bilan ta’minlash bo‘yicha 
boshqa yordam olmagan bo‘lishi; 
-
yakka tartibdagi xonadonda qo‘shimcha uy-joy qurish uchun er 
uchastkasiga umrbod egalik qilishi yoki mulk huquqi va belgilangan tartibda 
tasdiqlangan loyiha-smeta hujjatlariga ega bo‘lishi. 
Bugungi kunda mahalliy o‘zini-o‘zi boshqarish organlari aholini ijtimoiy 
himoya qilish masalalarida quyidagi tadbirlarni amalga oshirish orqali ishtirok 
etadilar: 
- ijtimoiy qo‘llab-quvvatlashga muhtoj shaxslar va oilalarni, shu 
jumladan, kam ta’minlangan oilalarni aniqlash;
- qonunchilik bilan o‘rnatilgan tartibda, voyaga 
yetmagan bolalari bor muhtoj oilalarga, bola 2 yoshga yetgunga qadar uni 
parvarishlash bilan band bo‘lgan ishlamaydigan onalarga nafaqalarni hamda 
kam ta’minlangan oilalarga moddiy yordamni tayinlash va to‘lash;

---

- tegishli hudduda yashovchi ijtimoiy zaif aholi toifasiga kiruvchi 
fuqarolarni ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash maqsadlariga xayriya yordami va 
homiylik mablag’larini jalb etish; 
- yolg’iz keksa fuqarolar, nogironlar, yetim bolalar va ota-onasining 
qaramog’idan mahrum bo‘lgan bolalar, boquvchisini yo‘qotgan oilalarni 
qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha ishlarni tashkillashtirish va amalga oshirish;
- yolg’iz keksa fuqarolar, pensionerlar va nogironlarning 
muloqotda bo‘lishlarini ta’minlash uchun mahallalar hududida jamoat 
markazlarini tashkil etish; 
- yosh oilalarga ijtimoiy yordam choralarini 
ko‘rsatish;
- tarbiyasi og’ir bolalarni tarbiyalashda oilalarga jamoatchilik yordami 
choralarini jalb qilish; 
- jazoni o‘tash joylaridan ozod etilgan shaxslarni ijtimoiy ko‘niktirish 
bo‘yicha choralarni amalga oshirish.
O‘zini-o‘zi boshqarish organlari (qishloq, ovul, qo‘rg’on va mahalla 
fuqarolar yig’inlari) kam ta’minlangan oilalarga moddiy yordam va ehtiyojmand 
oilalarga nafaqalarni tayinlash va to‘lashdagi o‘rnatilgan tartibga rioya 
qilinishiga ma’suldir
19
.
Bizga ma’lumki, belgilangan qonun ustuvorligi 
prinsipi jamiyatimizda inson huquq va erkinliklarini ta’minlash, barcha 
islohotlarni samarali amalga oshirishning muhim kafolati hisoblanadi. O‘tgan 
davrda qabul qilingan 400 ga yaqin yaxlit qonunlar hayotimizning barcha 
sohalarini huquqiy tartibga solish bilan birga, fuqarolarning huquq va 
manfaatlarini ta’minlashga xizmat qilmoqda.
Avvallari 
ijtimoiy 
nafaqalar fuqarolar yig'inlari tomonidan ehtiyojmand oilalarga ijtimoiy 
nafaqalar va moddiy yordam tayinlash vakolatini amalga oshirish jarayonida 
oilaning o‘rtacha jami daromadi miqdorini aniqlashda oshkoralik va ijtimoiy 
adolat tamoyillariga amal qilgan holda davlat mablag'lari hisobidan 
19
O’zbekiston Respublikasining “Fuqarolarning o’zini-o’zi boshqarish organlari to’g’risida”gi O’RQ-350 sonli 
Qonuni, 22.04.2013 y. Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 03.03.2022-y., 03/22/756/0180-son. 

---

ko‘rsatilayotgan ijtimoiy yordamni manzilli va maqsadli bo‘lishini ta'minlashga 
ahamiyat qaratilgan bo‘lsa, bugungi kunda nafaqa tayinlash tartibi 
avtomatlashtirilidi. 
O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va Iqtisodiy taraqqiyot va 
kambag‘allikni qisqartirish vazirligining kam ta’minlangan oilalar ijtimoiy 
himoyasini yanada kuchaytirish maqsadida “Ijtimoiy himoya yagona reestri” 
axborot tizimi orqali 2021 yil 1 sentyabrga qadar tayinlangan 14 yoshgacha 
bolalari bo‘lgan oilalarga nafaqa, bola 2 yoshga to‘lguniga qadar uni parvarish 
qilish nafaqasi va kam ta’minlangan oilalarga moddiy yordamni avtomatik 
tarzda, kam ta’minlangan oilalarga moddiy yordam ko‘rsatishning yangi 
tartibiga asosan nafaqa miqdori oshishi nazarda tutilgan fuqarolardan 
qo‘shimcha ariza va hujjatlar talab etmagan holda, kam ta’minlangan oilalarga 
bolalar nafaqasiga o‘tkazish belgilandi.
Bunda, 14 yoshgacha bolalari bo‘lgan oilalarga nafaqa, bola 22 yoshga 
to‘lguniga qadar uni parvarish qilish nafaqasi hamda kam ta’minlangan oilalarga 
moddiy yordam miqdorlari oiladagi 18 yyoshgacha bo‘lgan bolalar sonini 
inobatga olgan va amaldagi to‘lov muddatlaridan kelib chiqqan holda qayta 
hisoblanadi. 
Yana bir muhim masalalardan biri bu – jamoatchilik nazoratini samarali 
yo‘lga qo‘yish bilan bevosita bog'liq. Ya’ni, kam ta'minlangan oilalar va 
o‘zgalar parvarishiga muhtoj yolg'iz fuqarolarni aniqlash va hisobga olish, 
aholining ijtimoiy nochor qatlamlarini qo‘llab-quvvatlashda, qonun hujjatlarida 
belgilangan tartibda bolali oilalarga va bola parvarishi bo‘yicha nafaqalarni 
hamda kam ta'minlangan oilalarga moddiy yordamni tayinlash va to‘lash kabi 
ishlarni adolat tamoyillari asosida yuritishni fuqarolar yig'inlari qoshida tuzilgan 
Ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha komissiyasi ishini samarali tashkil orqali 
erishish mumkin. 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021 yil 17 fevralda “2021-2030 
yillarda O‘zbekiston Respublikasi aholisini ijtimoiy himoya qilish tizimini 
takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi F-5634-sonli farmoyishi bilan 

---

2021-2030 yillarda aholini ijtimoiy himoya qilish milliy strategiyasi 
konsepsiyasi tasdiqlandi. Hujjatga ko‘ra, ijtimoiy nafaqa olish jarayonini 
soddalashtirish rejalashtirilgan. 2030 yilda davlat byudjetining ijtimoiy 
himoyaga yo‘naltirilgan xarajatlari YaIMga nisbatan 1,5%ga etkaziladi. Ijtimoiy 
himoya sohasida yagona mas’ul organ tuziladi. 
Shuningdek, ushbu hujjat bilan 2021−2030 yillarda aholini ijtimoiy 
himoya qilish milliy strategiyasi konsepsiyasi va strategiyani ishlab chiqish 
bo‘yicha “Yo‘l xaritasi’ tasdiqlandi. Aholini ijtimoiy himoya qilish milliy 
strategiyasida ijtimoiy himoya sohasida ijtimoiy yordam va xizmatlarning 
bazaviy kafolatlari belgilanadi. 
Bunga quyidagi chora-tadbirlar kiritildi: 
-
asosiy turdagi oziq-ovqat mahsulotlari, ta’lim, parvarish va boshqa 
zarur bo‘lgan mahsulotlar va xizmatlar olishga imkoniyati bo‘lmagan bolalarga 
ko‘maklashish; 
-
kasallik, ishsizlik, onalik va nogironlik kabi holatlar tufayli o‘zini o‘zi 
ta’minlash masalalarini to‘liq hal qila olmaydigan mehnatga layoqatli 
fuqarolarni kafolatlangan daromadlar bilan ta’minlash; 
-
keksa yoshdagi fuqarolarni kafolatlangan daromad bilan ta’minlash. 
Yuqoridagilar bilan bir qatorda aholini ijtimoiy himoya qilish milliy 
strategiyasi konsepsiyasi amaldagi ijtimoiy homoya tizimining samarali 
ishlashiga to’sqinlik qiladigan asosiy kamchiliklar ko’rsatib o’tildi. Jumladan: 
-
ijtimoiy himoya sohasida kompleks yondashuvning mavjud emasligi, 
ya’ni ijtimoiy himoya sohasidagi munosabatlarni davlat tomonidan yagona 
muvofiqlashtiruvchi organning mavjud emasliigi; 
-
kambag’al va aholining ijtimoiy himoyalanganlik jihatidan zaif 
qatlamlarning yetarli darajada qamrab olinmaganligi; 
-
hayoti davomida barcha fuqarolar uchun hech bo’lmaganda asosiy 
ijtimoiy muhofazaning, shu jumladan, asosiy tibbiy yordamdan foydalanish, 
onalikni muhofaza qilish va bazaviy daromadlarni ta’minlaydigan kafolatlarning 
yo’qligi; 

---

-
shaffoflikni yetishmasligi, ya’ni ijtimoiy nafaqalarni olish jarayonini 
kuzatish uchun sharoitning yo’qligi; 
Bunday 
tizimning 
saqlanib 
qolinishi 
mavjud 
muammolarni 
chuqurlashihsiga 
olib 
keladi 
va 
aholini 
turmush 
farovonligini 
yaxshilanmasligiga sabab bo’ladi.