Tadbirkorlik

vositasi, uskunalar, mexanizmlar va boshqa vositalarini) tekinga yoki
boshqa shartlar bilan berib qo‘yishlari mumkin. Bunday vositalar ham
tadbirkorlik sarmoyasi obyekti bo‘lib xizmat qiladi.
293

---

Tadbirkorlik sarmoyasini shakllantirish tashqi manbalari va ulardan
foydalanish shart-sharoitlari va tartib-qoidalari keyingi mavzuda bataf-
sil ko‘rib chiqiladi.
14. 3. T A D B IR K O R L IK S A R M O Y A S IN IN G H A R A K A T I
VA S A M A R A D O R L IG I
Tadbirkorlik sarmoyasi doimiy harakatda bo‘ladi. Tadbirkorlik
faoliyatining har bir sikli bozordan boshlanadi va yana bozorda tugay-
di. Tadbirkor, birinchi navbatda, bozorda kerakli mehnat vositalari
va predmetlarini sotib oladi. S o‘ng shu mehnat vositalari yordamida
mehnat predmetlaridan tayyor mahsulot ishlab chiqarib, uni bozorda
sotadi va pulga aylantiradi. Shunday qilib, tadbirkorlik sarmoyasi­
ning qiymati uch bosqichni - muomala, ishlab chiqarish, muomala bos-
qichlarini izchil ravishda bosib o ‘tadi. Sarmoya har bosqichda o ‘ziga
xos vazifani bajaradi va shunga muvofiq shaklga kiradi. Uchinchi bos-
qich yakunida u yana o ‘zining dastlabki holatiga qaytadi va dastlabki
shaklini oladi. Sarmoya qiymatining bunday harakati sarmoyaning doi­
raviy aylanishi deb ataladi. Sarmoyaning bir doiraviy aylanishi ishlab
chiqarish faoliyatining nisbatan mustaqil, alohida siklini tashkil etadi.
Ishlab chiqarish esa bir sikldan keyin to‘xtab qolmay, sikllar bir-biri
bilan uzviy bog‘lanib ketadi va uzluksiz takrorlanib davom etavera-
di. Dastlab ishga kiritilgan sarmoyaning qiymati to‘la-to‘kis o ‘zining
boshlang‘ich shakliga qaytib keladigan doiraviy aylanish sarmoyaning