Тадбиркорлик соҳасида маъмурий тартиб-қоидалар бўйича

§. Тадбиркорлик фаолияти субъектларига нисбатан ҳуқуқий таъсир чоралари қўллашнинг мақсадлари

Юридик жавобгарликнинг мақсадлари унинг функцияларида намоён бўлади. Тадбиркорлик ҳуқуқий муносабатлари соҳасидаги юридик жавобгарликка хос бўлган функцияларни аниқлаш баро- барида шундан келиб чиқиш керакки, тадбиркорлик фаолияти, энг аввало, моддий ишлаб чиқариш, товарларни тайёрлаш (со- тиш) учун мулкдан фойдаланиш ҳамда мулкий характердаги жа- вобгарлик билан боғлиқ.
Санкциянинг функциялари қуйидагилардан иборат:

1. 
   қўриқлаш – қонунни бузган хўжалик юритувчи субъектга нисбатан тезкор таъсир чоралари қўллаш, унга нисбатан ҳуқуқий тартиботни ҳимоя қилиш воситаси сифатида таъсир кўрсатиш ҳамда ҳуқуқбузарнинг ҳаракатларини тўхтатишга ундовчи восита;
   
2. 
   компенсация – хўжалик юритувчи субъектга бошқа томон ўз мажбуриятларини лозим даражада бажармаганлиги оқибатида етказилган зарарни қоплаш;
   
3. 
   жарима солувчи, яъни ҳуқуқбузарликка йўл қўйган тадбир- корлик субъектини жазолаш;
   
4. 
   тикловчи, яъни ҳуқуқи бузилган субъектнинг ҳуқуқий ҳолатини аввалги ҳолатга қайтариш.
   

Шундай қилиб, санкциялар – қонунни бузган хўжалик юри- тувчи субъектга нисбатан тезкор таъсир чоралари қўллаш, унга нисбатан ҳуқуқий тартиботни ҳимоя қилиш воситаси сифа- тида таъсир кўрсатиш ҳамда ҳуқуқбузарнинг ҳаракатларини тўхтатишга ва етказилган зарарни қоплаш, шунингдек моддий таъсир кўрсатувчи чорадир.
Санкциялар уларни қўлловчи субъектларга қараб қуйидаги турларга бўлинади:

1. 
   тадбиркорлик субъектлари томонидан аниқ ҳуқуқий муно- сабатларда қўлланилади;
   
2. 
   давлат назорат қилувчи органлар томонидан тадбиркор- лик фаолияти субъектига нисбатан қўлланилади. Таъкидлаш ло- зимки, мазкур тадқиқот давомида биз айнан ушбу йўналишдаги тадбиркорлик фаолияти субъектларига нисбатан қўлланиладиган ҳуқуқий таъсир чораларини ўрганиб чиқамиз.
   

Санкциялар қонунлар ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар билан белгиланиши мумкин. Санкцияни қўллаш учун тегишли давлат органи судга мурожаат қилиши шарт эмас, қуйида келти-
риб ўтилган аниқ рўйхат асосида белгиланган ҳолатлар бундан мустасно. Шунингдек, санкциялар уларни амалга ошириш тар- тиби нуқтаи назаридан суд тартибида ҳамда маъмурий тартибда қўлланиладиган турларга бўлинади.
Хўжалик муносабатларида санкциялар муайян ҳуқуқий муно- сабатларда юзага келувчи оқибатларга қараб қуйидаги турларга бўлинади:

1.