Tadbirkorlik faoliyati va uning shakllari

Tadbirkorlik faoliyati va uning shakllari. Tadbirkorlik kapitali va uning aylanishi.

Reja:

• Tadbirkorlik faoliyati tushunchasi, uning vazifalari va rivojlanish shart – sharoitlari
• Tadbirkorlik faoliyatining shakllari
• Tadbirkorlik kapitalining xarakati va uning bosqichlari
• Tadbirkorlik kapitalining aylanishi. Asosiy va aylanma kapital

Foydalangan adabiyotlar

• Karimov I.A. “Iqtisodiyotni erkinlashtirish, resurslardan tejamkorlik bilan foydanlanish bosh yo`limiz”/ “Xalq so`zi” 2002 y. 15 fevral
• Makkoniyel K, Bryus S. “Ekonomika”/ “Respublika” 1992 y.
• O`lmasov A, Sharifxo`jayev M. “Iqtisodiyot nazaryasi” T. “Mehnat” 1995 y.

Tadbirkorlik faoliyati

• Mavjud qonun –qoidalar doirasida, mulkiy ma’suliyat ostida va foyda olish maqsadida tahlika bilan amalga oshirilgan iqtisodiy faoliyatdir.

TADBIRKORLIKNING ASOSIY VAZIFALARI

M e n yu g a ch i q i sh

Tadbirkorlikning asosiy vazifalari

- Tadbirkor iqtisodiy resurslarni o`zaro birlashtiradi.

- Tadbirkor korxona faoliyatining maqsadini aniqlab beradi.

- Tadbirkor innovator va tashabbuskor shaxsdir.

- Tadbirkor faoliyati - bu tavakkallikaga boruvchi faoliyatdir.

TADBIRKORLIK FAOLIYATI RIVOJLANISHINING SHART-SHAROITLARI

M e n yu g a ch i q i sh

Tadbirkorlik faoliyati rivojlanishining shart-sharoitlari

- Xo`jalik yuritishda va boshqa iqtisodiy faoliyatlarda huquq va erkinliklarga ega bo`lishi;

- Ishlab chiqarish vositalariga, ishlab chiqarilgan mahsulot va olingan daromadga mulkchilik huquqiga ega bo`lishi;

- Xo`jalik yuritish yo’lini erkin tanlash, daromadni investitsiyalash imkoniyati va shu kabilarni real ta'minlaydigan iqtisodiy muhit va ijtimoiy-siyosiy sharoitlar;

- Erkin tadbirkorlik, mulkchilik va o`zlashtirishning turli-tuman shakllari va turlari mavjudligi;

- Iqtisodiy ma'lumot va malaka, soliq imtiyozlari, tijorat qonunchiligi ham tadbirkorlik rivojlanishining shart-sharoitlari.

TADBIRKORLIK FAOLIYATINING SHAKLLARI

M e n yu g a ch i q i sh

Tadbirkorlik faoliyatining shakllari

Davlat tadbirkorligi

Xususiy tadbirkorlik

Jamoa tadbirkorligi

Hissadorlik jamiyatlari

Shaxsiy tadbirkorlik

Korxona (firma)

• Iqtisodiy faoliyatni tashkil qilishning asosiy ijtimoiy – iqtisodiy shakli, milliy iqtisodiyotning birlamchi bo`g`ini va tovarlar ishlab chiqarish (xizmat ko`rsatish) bo`yicha tadbirkorlik faoliyati subyekti

Korxonaning tashkiliy shakllari

• Tashkiliy – huquqiy shakllari:
• Individual (yakka) xo`jalik;
• Sherikchilik asosidagi korxona;
• Korporatsiya (aksioner mulkdorligi asosida tashkil qilinadi)

Tadbirkorlik faoliyatida tashkil etiluvchi monopalistik birlashmalar

• Kartellar (Bir tarmoq tadbirkorlari o’rtasidagi narxlar, mahsulot sotish bozorlari, ishlab chiqarish umumiy xajimdagi ularninig ulushlari, mahslot o’lshamlari va shu haqidagi kelishuv);
• Sindikat (mahsulot sotish birlashtiriladi);
• Konsorsium (yirik moliyaviy lohiyalarni amalga oshirish maqsadida birlashuvi);
• Konsern (qatnashish tizimi orqali nazoratni amalga oshiruvchi ko`p tarmoqli uyushma).

Ishlab – chiqarishning to`planuv darajasi bo`yicha

• Mayda korxonalar
• O`rta korxonalar
• Yirik korxonalar

Tadbirkorlik faoliyatini amlaga oshirish uchun zarur bo`lgan moliyaviy mablag`lar, moddiy resurslar va tovarlar birgalikda tadbirkorlik kapitali deyiladi

• Tadbirkorlik faoliyatini amlaga oshirish uchun zarur bo`lgan moliyaviy mablag`lar, moddiy resurslar va tovarlar birgalikda tadbirkorlik kapitali deyiladi

TADBIRKORLIK KAPITALINING DOIRAVIY AYLANISHI

M e n yu g a ch i q i sh

Tadbirkorlik kapitalining doiraviy aylanishi

P

Т

Iv

Ik

…..Ich.

…..Т’

P’

Tadbirkorlik kapitali harakatining bosqichlari

1.Pul kapital

P

Т

Iv

Ik

2.Unumli kapital

Т

Iv

Ik

...Ich ….

…T ’

3.Tovar kapital

Т’

P’

ASOSIY VA AYLANMA KAPITALLARNING FARQLANISH BELGILARI

M e n yu g a ch i q i sh

Asosiy va aylanma kapitallarning farqlanish belgilari

Ishlab chiqarish jarayonida harakat qilishi

Qiymatni ishlab chiqarish natijalariga o`tkazishi

Kapital qiymatining aylanishi

Qayta tiklanishi

ASOSIY VOSITALARNING ESKIRISHI

M e n yu g a ch i q i sh

Asosiy vositalarning eskirishi

Jismoniy eskirish

Ma'naviy eskirish

Asosiy vositalardan foydalanish natijasida

Asosiy vositalarning harakatsiz turishi natijasida

Tarmoqda mehnat unumdorligi-ning oshganligi oqibatida

Ishlab chiqarish-ga arzon va unum li mashinalarning kirib kelishi

natijasida

Amortizatsiya

• Asosiy kapital eskirib borishiga qarab, uning qiymatining ishlab chiqarilayotgan mahsulot (xizmat)ga o`tkazilishi va asosiy kapitalni qayta tiklash maqsadida jamg`arilib borish jarayonini anglatadi.

Amortizatsiya normasi An

• Amortizatsiya ajratmalari yillik summasining (Aaj) asosiy kapital qiymatga (Kas) nisbatining fozidagi ifodasidir, ya’ni

E'tiboringiz uchun raxmat