Tadbirkorlik faoliyati turlari 2-mavzu. Tadbirkorlik faoliyatining turlari va shakllari Reja

Fond  birjasi.  Moliyaviy  tadbirkorlikning  elementlaridan  yana  biri  fond  birjasidir. 

Kapitalning ko‘payishi, aktivlarning haqiqiy narxini aniqlashga qaratilgan qimmatbaho qog‘ozlar 

bozoriga  fond  birjasi  deyiladi.  Fond  birjasining  faoliyat  tamoyili  talab  va  taklifni  tezkor 

tartiblashtirishdan iboratdir. Fond birjalarida qimmatbaho qog‘ozlarning kopirovkasi o‘tkaziladi. 

Bunga  muvofiq  birjaning  kopirovka  bo‘limi  mutaxassislari  birja  orqali  o‘tayotgan  barcha 

qimmatbaho qog‘ozlarning harid kursi va sotuv kurslarini muntazam ravishda baholab boradilar. 

Joriy kurslar esa doimo chiroqli tabloda yozilib, maxsus byulletenda chop etiladi. Joriy kurslarga 

binoan  shu  vaqt  shu  birjada  ma’lum  aksiyalarni  sotish  yoki  sotib  olish  narxlari  aniqlanadi.  Bu 

narxlar  maxsus  formula  yordamida  chiqarilsa,  ular  birja  faolligining  indeksini  aniqlash  uchun 

asos  bo‘ladi.  Birja  faolligi  iqtisodiyotda  sodir  bo‘layotgan  ahvolni  o‘ziga  xos  ravishda  aks 

ettiradi. 

SHu  bilan  birga,  davlat  monopolistik  kapitalizm  sharoitida  qimmatbaho  qog‘ozlar 

savdosida  birja  roli  ancha  pasaydi.  Buning  asosiy  sababi  kuchli  kreditmoliya  institutlarining 

yuzaga  kelishidadir.  Ular  qimmatbaho  qog‘ozlar  savdosini  birjalarsiz  olib  boradilar. 

Qimmatbaho 

qog‘ozlar  savdosida  birjalar  roli  tushib  ketganiga  sabab,  davlat 

obligatsiyalarining qimmatbaho qog‘ozlar umumiy hajmidagi salmog‘i  oshganligidadir. 

Hozirgi  vaqtda  O‘zbekistonda  ham  fond  birjalari  o‘z  faoliyatini  amalga  oshirib 

kelmoqda. «Andijon» respublika  fond birjasi erkin sotuvga chiqarilgan aksiyalar savdosi 

bilan  shug‘ullanuvchi  yopiq  aksiyadorlik  jamiyati,  1994  yil  aprelda  «Toshkent»  respublika 

universal tovarfond birjasi tarkibidagi fond bo‘limi asosida tashkil etildi. 

Birja  qimmatli  qog‘ozlarning  bir  maromda  muomalada  bo‘lishini  ta’minlaydi,  ularning 

bozor bahosini belgilaydi va ularga doir ma’lumotlarni tarqatadi. Birjaning 81 brokerlik idorasi 

bo‘lib, ularda jami 240 broker ishlaydi. 

Respublikaning qimmatli qog‘ozlar bozorini shakllantirish borasida hukumat tomonidan bir qancha 

tadbirlar ko‘rildi. Bunday bozorlar respublikada ilgaridan ma’lum bo‘lib, 2030 yillarda veksellar, 

depozitli sertifikatlar, obligatsiyalar muomalada bo‘lgan. 1995 yildan esa bunday qimmali  qog‘ozlar 

«Andijon» respublika fond birjasi orqali sotila boshlandi. 

Respublika fond bozoriga Markaziy bank tomonidan veksellar bilan birga depozit va 

jamg‘arma sertifikatlari chiqarildi. 

Qimmatli qog‘ozlar bozorini kengaytirish maqsadida fond do‘konlari tarmog‘i vujudga 

keltirildi. Ularning soni 55 taga etdi. 

1995 yilda «Andijon» fond birjasi EvropaOsiyo fond birjalari federatsiyasi a’zoligiga 

qabul qilindi.