Тадбиркорлик (бизнес) ҲУҚУҚИ

суддан ташқари низоларни ҳал этиш тизими ҳам 
мавжуд. 
Низоларни ҳал этиш давлат тизимида хўжалик-тадбиркорлик 
низолари муайян ваколатли давлат идоралари томонидан ҳал этилади. 
(Масалан, контрактация шартномаси бўйича низолар туман 
ҳокимлиги ҳузуридаги инспекция, интеллектуал мулк объектларига 
ҳуқуқий муҳофаза ҳужжати бериш билан боғлиқ низолар Ўзбекистон 
Интеллектуал мулк Агентлиги Аппеляция Кенгаши томонидан ва 
ҳ.к.). Кўп ҳолларда давлат идораси қарори устидан судга шикоят 
қилиш мумкин. 
Тадбиркорлик субъектлари ўртасидаги хўжалик низоларини суд 
орқали ҳал этиш тизими ҳам пухта ишлаб 
чиқилган. 
Конституциянинг 111-моддасига асосан мулкчиликнинг турли 
шаклларига асосланган корхоналар, муасасалар, ташкилотлар 
ўртасидаги, шунингдек тадбиркорлар ўртасидаги, иқтисодиёт 
соҳасида ва уни бошқариш жараёнида вужудга келадиган хўжалик 
низоларини ҳал этиш Олий хўжалик суди ва хўжалик судлари 
томонидан уларнинг ваколатлари доирасида амалга оширилади. 
Хўжалик судларида низоларни кўриб чиқиш ва ҳал этиш тартиби 
Хўжалик процессуал кодекси билан тартибга солинади. Хўжалик 
судларини иш юритиш тартиби умумий судларни иш юритиш 
тартибидан нисбатан соддалиги, тезкорлиги билан ажралиб туради 
(масалан, суд буйруғи тартибининг мавжудлиги). Хўжалик юритувчи 
субъектлар даъво аризаси беришда ўз пул маблағларига эга 
бўлмасалар, давлат божи тўлашни ҳал қилув қарори чиқарилгунга 
қадар кечиктиришга йўл қўйилади. Хўжалик низоларини ҳал этиш 
учун алоҳида суд тизимининг мавжудлиги хўжалик қонуний ҳуқуқ ва 
манфаатларини ҳуқуқий ҳимоя қилишни осонлаштиради ва реал 
амалга оширилишни ўзига хос кафолати бўлиб ҳисобланади. 
Масалан, талабнома билдириш тартибида низоларни ҳал этишга 
йўл қўйилади. “Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятининг 
шартномавий-ҳуқуқий базаси тўғрисида”ги Қонуннинг 17-18- 
моддаларида талабнома билдириш орқали хўжалик низоларини ҳал 
этиш асослари ва тартиби белгилаб қўйилган. 

---

XII БОБ. Тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқ ва қонуний 
манфаатларини ҳимоя қилиш
350