Tadbiqiy mexanika

14-LABORATORIYA ISHI
Mavzu: Materiallar qattiqligini aniqlash
Ishdan maqsad: Metallarning qattiqlik soni NV ni aniqlash.

Nazariyadan asosiy ma’lumotlar.

Brinell, Yuxan Avgust. shved. Johan August Brunell 21 noyabr 1849 yil Bringetofta, SHvetsiyada to’g’ilgan. 17 iyun 1925 yil- 75 yoshda  Stokgolg’m, SHvetsiyada vafot etgan. Qirollik texnologiya instituti- ni tamomlagan. SHvetsiyalik injener. Metal-lurgiya sohasida ilmiy ish olib borgan. Materiallarni qattiqligini aniqlash usuli-ni yaratga. Yyonchyopingda 5 yil gimnaziyada o’qib, Burosdagi texnik maktabda tahlim oladi va 1871 yil tugatadi.

Turli tashkilotlarda chizmachilik ishlarini bajarib 1875 yil Leshyoforse shahridagi metallurgiya zavodida injener bo’lib ishlaydi, 1882 yil Fagerste metallurgiya zavodining bosh injeneri bo’ladi.1903-14 yillar SHvetsiya metallurgiya sanoati uyushmasi bosh injeneri bo’lib ishlaydi. Brinellg’ qattiqlikni aniqlash-ning statik usulini 1900 yilda ishlab chiqadi va bu usul bugungi kunda ham sanoatda tadbiq etiladi. Material ga qattiq sharik ( diametri 10 mm) bilan mahlum kuch ( asosan 30 kN) tahsir etiladi. Qo’yilgan kuchni sharik izining yuzasiga nisbati Brinellg’ bo’yicha qattiqlik NV ni aniqlaydi.

1-rasm. Brinell bo’yicha qattiqlikni aniqlash

Brinell Brinell bo’yicha sinovlarda ISO 6506 standartiga muvofiq karbo-runddan tayyorlangan sharcha yoki tob-langan po’lat sharcha sinov namunasi sifatida ishlatiladi. WR 300- Materiallar sinovi uchun univer-sal qurilmada toblangan po’lat sharchadan foydalaniladi. ISO 6506 standarti karborunddan tayyor-langan sharchadan foydalanishni tavsiya qiladi, shu tufayli WR 300

Materiallar sinovi uchun universal qurilmadan foydalanib Brinell bo’yicha qattiqlikni aniqlash ISO 6506 standarti asosida amalga oshiriladi.

HBS qisqartmasi toblangan po’lat sharchalardagi qattiqlik qiymati-ga HBW qisqartmasi karborunddan yoki tayyorlangan sharchalardagi qattiq-lik qiymatiga qo’shiladi.

Brinell bo’yicha qattiqlik yuzasidan sinovlarda muayyan diametr-li sharcha bosim izchil oshirib borilgan holda nazorat bosimi yordamida tekshirib boriladigan ishlov berilayotgan detalga vertikal tarzda joylash-tiriladi va muayyan vaqt mobaynida aniq sinov yuklamasi bilan amalga oshiriladi. Ushbu jarayon sharchaning bosilishini amalga oshiradi, shundan so’ng hosil bo’lgan sharsimon segmentning diametri sinov yuklamasi olib tashlangandan keyin o’lchanadi. Namuna ushbu jarayon vaqtida qimirlamasligi kerak Brinell bo’yicha qattiqlik darajasi sinov bosimi yuklamasi va sharsimon segmentning A_V tahsir maydoni asosida hisoblab topiladi:

(1 )

0,102 koeffitsient kp/mm² dan kN/mm² gacha o’zgarish (konversiya)ni hisobga oladi

2-rasm. Sferik bosimni o’lchash

diametrli sharcha va shar izining (sharsimon segment) diametri yordamida quyidagilarni olamiz: ( 2 ) Agar sharchaning bosilishi doiraviy bo’lmasa, ikkita vertikal turgan o’lchov-ning o’rtacha qiymatidan foydalanishimiz kerak. (3)

Turli xil materiallar, shakllar namunalarining qattiqlik qiymatlarini va sharchalar diametrlarini solishtirish imkoniyatini yaratish uchun muayyan qoidalarga rioya qilinishi kerak.