Ekosistemadagzgerisler. Suksessiya. Hazgeriwshen bolip, ondagmme quramliq bo tirishilik iskerligm populyaciyalar qatnasinda hazgerisler jui orlishe bolip, olardi eki tiykarga ajiratiw mui or qanday biocenoz oi halimlerdininde har dayim oz berip turadi. Tabiyiy toparlardagzgerisler tui gruppagmkin:
1. Dazgerisler.
2. Bagan owirlik orayattinwsimlik hazgeriwin ha juiwin kon han ortasinda temperatura, igm basqa faktorlardinnsheli kurinse sutkaliq oshli ko tirishilik iskerligi sezilerli dazgerip turadi.
Dazgerisler sirtqi sha sutkaliq, mam jillar dawaminda omde organizmlerde endogen ritmlerdinzge shigrsetedi. Biocenozda kum tualliq ha parqi qashli kozgerisler da sonsheli kurinedi. Sutka dawaminda organizimlerdinrejede o mazgeriwinde tek g jagm aktivligi tu salistirmaligzgeredi. Jildinpshilik tuwirge owsimler dawaminda biocenoz basqishlarinda da sezilerli orinedi. Ayrim mawsimlerde otli owsimlik osirese kontenental iqlim sha mazgeriwinde tek g jagm aktivligi tu salistirmaligzgeredi. Jildinpshilik tuwirge owsimler dawaminda biocenoz basqishlarinda da sezilerli orinedi. Ayrim mawsimlerde otli owsimlik osirese kontenental iqlim shar qanday biocenozda jillar dawaminda da ozgerisler meteorologik sha turlishe boliwi menen baylanisli.
Hazgerisler bolip turadi. Bul orayatlardinrli jillarinda tui bagan ozgerisler en ekinshisi menen almasiwina alip keledi. Toparlardagzgerisler uzaq waqit belgili bagsir etiwshi faktorlar sebep boladi. Bunday faktorlar batpaqliqlardinawi, suw ha pataslaniwi, mallar koiw, xaliq tap basiliwi h.t.b boliwi musirler na ekinshisi menen almasiwi ekzogenetik almasiwi delinedi. Eger faktorlardinsiri topar dupiwayilastiriwina, o toi bagan ozgerisler en ekinshisi menen almasiwina alip keledi. Toparlardagzgerisler uzaq waqit belgili bagsir etiwshi faktorlar sebep boladi. Bunday faktorlar batpaqliqlardinawi, suw ha pataslaniwi, mallar koiw, xaliq tap basiliwi h.t.b boliwi musirler na ekinshisi menen almasiwi ekzogenetik almasiwi delinedi. Eger faktorlardinsiri topar dupiwayilastiriwina, o to ishinde juin processler taz beretug om sirtqi abiotik ortaliq penen osiri nazege keletug ishinde juin processler taz beretug om sirtqi abiotik ortaliq penen osiri nazege keletug ozinen rawajlaniw processi. Suksissiyalar tiykarinda biologik zat almasiwinini jatadi. Haz tirishilik iskerligi nam tirishilik oarip, ortaliqti oan jagin ozlerine qolaysiz bolgrepke om naan basqa populyaciyalar olardi qisip shig nastin tuz beredi. Biocenozdinmkin boladi, qashan bir organizimler tirishilik iskerligi nazege keletugzgerisler ekinshi organizmler ta ozinen rawajlaniw processi. Suksissiyalar tiykarinda biologik zat almasiwinini jatadi. Haz tirishilik iskerligi nam tirishilik oarip, ortaliqti oan jagin ozlerine qolaysiz bolgrepke om naan basqa populyaciyalar olardi qisip shig nastin tuz beredi. Biocenozdinmkin boladi, qashan bir organizimler tirishilik iskerligi nazege keletugzgerisler ekinshi organizmler ta orli datteki enp jergilikli, yag belgili bop mugzege kelip turadi. Bul suksessiyalar ekosistemasininzilisin ta orli datteki enp jergilikli, yag belgili bop mugzege kelip turadi. Bul suksessiyalar ekosistemasininzilisin ta eki tiykarg eki tiykargm aftotrof hai suksessiya.
2. Tek geterotrof organizimler qatnasindagr suksessiya organik zatlar toplami aldinnan toplangr dayim kelip turatugrayatlarda gege shigiwi mushli pataslangwizlerinde, shirip atirgsimlik qaldiqlari toplangsimlik qaplami almasiwi menen baylanisli suksessiyalar birlemshi hamkin.
Om ekilemshi suksessiya boliwi muselen: jartaslarda, jarliqlarda, qumliqlarda h.t.b bunday jerlerde daslep lishaynikler harli mayda haywanlar toplanadi. Topira payda bolip joqari orayat jaratiladi.
Ekilemshi suksessiyalar tikleniwge qaratilgan muan waqiytta juan ekilemshi suksessiyalar birlemshi suksessiyalarganda tezlew juz beretuginda topiraq, tiri organizimler hai baylanislar bar boladi.
Ekilemshi suksessiyalar tikleniwge qaratilgan muan waqiytta juan ekilemshi suksessiyalar birlemshi suksessiyalarganda tezlew juz beretuginda topiraq, tiri organizimler hai baylanislar bar boladi.
Suksessiya processi bir neshe basqishlardan ibarat boladi:
Suksessiya processi bir neshe basqishlardan ibarat boladi:
