Tabiiy tolalar va matoga ishlov berish

2. Интеграл микрочизмалар топологияси
ЭҲМ саноат асосида итттлаб чиқарила бошланган санадан (1951 йил, Кетт§1оп Капс1 Сог.) бошлаб ҳисоблаш техникаси объектларини муҳофазалаш муаммоларини ҳал қилишда икки йўналиш: патент ва муаллифлик ҳуқуқи кенг тарқалди. Бу ЭҲМни муҳофазалаш объектларининг дастлаб ихтиро сифатида патент ҳуқуқи билан ҳимояланадиган аппарат техника объектлари ҳамда муаллифлик ҳуқуқи билан ҳимояланадиган дастурий таъминот объектларига бўлинганлиги билан боғлиқдир (тўлиқ маълумот олиттт учун олдинги бобга қаранг). Кейинчалик бу объектларнинг ҳар бири етарли даражада мустацил тоифаларга бўлинадиган бўлди. ЭҲМ аппарат-техника қисмининг ривожланишида сифат жиҳатидан бирмунча янги босқичлар ёки бошқача айтганда ЭҲМнинг янги авлоди вужудга келди. ЭҲМнинг интеграл микросхемаларга ўтиши билан аппарат-техника қисмидан мустақил объект - интеграл микрочизмалар (ИМС) топологияси ажралиб чиқди.
Юқорида кўрсатиб ўтилганидек, интеграл микрочизмалар элементлари ва улар ўртасидаги алоқаларнинг моддий элтувчида фазовий-геометрик жойлашуви интеграл микрочизмалар топологиясидир. Топологиянинг моддий элтувчиси интеграл микрочизманинг кристалли, яъни ярим-ўтказгич пластинанинг бир қисми бўлиб, унинг ҳажми ва юзасида яримўтказгич микрочизмалари, элементлараро бирикмалар ва алоқа майдонлари жойлашади.
ЭҲМнинг аппарат-техника қисмини муҳофазалаш масалалари билан шуғулланадиган Патент ҳуқуқи институти қуйидаги сабабларга кўра ИМС топологияларини ҳуқуқий ҳимоялаш масалаларини ҳал қила олмайди:

1. 
   ИМС топологияларининг муҳофаза қилишга яроқлилигини баҳолаш учун ихтиронинг патентга лаёқатлилиги мезонларини қўлланиш имконияти йўқ, чунки:
   

• 
  ИМС топологиясининг ИМС интеграция даражасига боғлиқ бўлган (ИМС айрим элементлари топологиясининг ижро шакли ва ўзаро жойлашиши ҳамда уларнинг ўзаро алоқасини акс эттирувчи) кўплаб белгилари шунчалик катта (юз минглаб атрофида) бўлиши мумкинки, шу каби чекланмаган миқдордаги ечимларни қиёсий таҳлил қилиш (буюртмада кўрсатилган ИМС топологиясининг "янгилигини" баҳолаш) жуда сермашаққат ва самарасисиз ишдир;
  
• 
  топологияларнинг стандарт (кутубхона) элементлар, автоматлаштирилган лойиҳалаш тизимлари ва уларни синтез қилишнинг бошқа маълум қоидаларини қўлланиб яратилиши буюртма берилган топологиянинг "ихтиро даражаси" мезонларига мувофиқлигини баҳолашни муаммоли масала қилиб қўяди.
  

2.