Tabiiy tolalar va matoga ishlov berish

Сўнгра ҳар бир талабнома бўйича селекция ютуғи экспертизадан ўтказилади. Бундай экспертиза ўз ичига талабноманинг расмий экспертизаси, нав ёки зотнинг янгилигини экспертизадан ўтказиш ва фарцлари, бир хиллиги ва барцарорлигини давлат синовларида аницлашни ўз ичига олади.
Селекция ютуғининг янгилигини аниқлаш учун ихтисослашган ташкилотлар томонидан экспертиза ва давлат синовлари ўтказилади, улар экспертиза ва синов натижалари бўйича Давлат патент идорасига нав ёки зот тўғрисида тегишли хулосани тақдим этадилар.
Шуни қайд этиб ўтамизки, патент олиш учун талабнома берилган санада селекциячи, унинг ҳуқуқий вориси ёки уларнинг розилиги билан уруғлик, кўчат ёки наслчилик материали бошқа шахсларга сотилмаган ёки қуйидаги жойларда фойдаланиш учун берилмаган бўлса янги деб ҳисобланади:

• 
  Узбекистон ҳудудида - талабнома берилган санадан бир йил илгари;
  
• 
  бошқа давлатнинг ҳудудида - талабнома берилган санадан тўрт йил илгари ёки бу узум, ёғочли, манзарали, мевали экинлар ва ўрмон дарахтлари бўлса, кўрсатилган санадан олти йил илгари.
  

Агар селекция ютуғи талабнома берилган санада барчага маълум бошқа ҳар қандай селекция ютуғидан аниқ фарқ қиладиган бўлса, у фарқланадиган деб ҳисобланади. Бунда умумий маълумлик:

• 
  юқорида кўрсатилган мақсадларда ишлаб чиқариш, кўпайтириш, кейинчалик кўпайтириш учун кондицияга етказиш натижасида барчага маълум билимлар даражасининг бир қисми бўлиб қолган селекция ютуқларига нисбатан;
  
• 
  илгари сотиттт учун таклиф этилган, сотилган, ҳудуддан олиб чиқиб кетилган, олиб кирилган селекция ютуқларига нисбатан белгиланади.
  

Агар селекция ютуғининг асосий белгилари бир неча марта кўпайтирилгандан сўнг, айниқса кўпайтиришнинг алоҳида циклида ва ҳар бир циклнинг охирида ўзгармай қолса, у барқарор ҳисобланади.
Экспертиза ва синовлар натижалари ижобий бўлганда патент ёки гувоҳнома бериш тўғрисида қарор қабул қилинади, селекция ютуғи Узбекистон Республикаси Давлат селекция ютуқлари реестрида рўйхатга олинади ва бу ҳақдаги маълумотлар расмий эълон қилинади. Шундан сўнг селекция ютуғи эгаси патент ёки гувоҳнома олади.
Патент эгаси патент ёки гувоҳнома олганидан сўнг муҳофаза қилинадиган нав ёки зот бўйича зарур материалларни депонентлашга топшириши шарт. Бундан ташқари патент эгаси патент ёки гувоҳноманинг бутун амал қилиш муддати мобайнида нав ёки зотнинг улар Давлат реестрида рўйхатга олинган санадаги расмий тавсифида кўрсатилган белгилари сақланиб қолинишини таъминлаши зарур. Бу патент эгасининг Давлат патент идораси ёки бошқа ихтисослашган ташкилотларнинг сўрови бўйича навнинг уруғлари ёки зотнинг материалларини назорат синовлари ёки жойида инспекция ўтказишга юбора олиттти учун зарур.
Хулосада шуни таъкидлаб ўтамизки, патентга эга бўлмаган селекция ютуғи муаллифи патентнинг амал қилиш муддати мобайнида патент эгасидан селекция ютуғидан фойдаланилганлиги учун мукофот олиттт ҳуқуқига эга. Мукофот миқдори ва уни тўлаш шартлари патент эгаси ва муаллиф ўртасида тузиладиган шартнома билан белгиланади.