Tabiiy tolalar va matoga ishlov berish

10-Tematik ma’ruza
Mavzu: Ixtirolarning patentga layoqatlilik shartlari

Ихтирога патент (дастлабки патент) фақат патент экспертизаси бу ихтирони патентга лаёқатли, яъни патенга лаёқатлиликнинг белгиланган мезонларига жавоб беради деб тан олган ҳолдагина берилиши мумкин. Бошқача айтганда, патент экспертизасининг ижобий қарори чиқарилмагунча ҳеч бир талабнома объекти (қурилма, усул, модда ва ҳ.к) ихтиро деб аталиши мумкин эмас.

Ўзбекистон қонунчилигига мувофиқ ихтиронинг патентга лаёқатлилиги мезонлари (ёки шартлари) унинг янгилиги, ихтиро даражаси ва саноатда қўлланилиши билан белгиланади.

• 
  Ихтиро техника даражаси бўйича ҳеч кимга маълум бўлмаса у янги деб тан олинади.
  
• 
  Агар ихтиронинг мавжуд техника даражасидан келиб чицмаганлиги аниц бўлса ихтиро даражасига эга бўлади.
  
• 
  Агар ихтиродан саноатда, циитоц хўжалигида, соглицни сацлаш ва бошца соҳаларда фойдаланиш мумкин бўлса, у саноатда цўлланиладиган деб тан олинади.
  

Бунда ихтиронинг устуворлик санасигача жаҳондаги барча учун маълум бўлган ҳар қандай маълумотларни ўз ичига оладиган техника даражасини расман қуйидаги икки қисмга бўлиш мумкин, хусусан:
1. Ахборотнинг эълон қилинган ва барча фойдаланиши учун очиқ бўлган манбалари, жумладан:

• 
  эълон қилинган муҳофаза ҳужжатларига тавсифлар, эълон қилинган ихтирога талабномалар - улар эълон қилинган санадан бошлаб;
  
• 
  Ўзбекистон Республикасининг исталган нашрлари - босишга рухсат этилган санадан бошлаб;
  
• 
  бошқа нашрлар - босилиб чиққан санадан бошлаб, бу санани аниқлаш имконияти йўқлигида эса - нашрда кўрсатилган йилнинг 31 декабридан ёки ойнинг охирги кунидан (агар босилиб чиққан вақти тегишлича фақат ой ва/ёки йил билан кўрсатилган бўлса) бошлаб;
  

мақолалар, монографиялар, обзорларнинг депонентланган қўлёзмалари ва бошқа материаллар депонентланган санадан бошлаб;

• 
  илмий-техника ахбороти органларидаги илмий-тадқиқот ишлари тўғрисидаги ҳисоботлар, технологик ва лойиҳа ҳужжатлари - ваколатли органга топширилган санадан бошлаб;
  
• 
  меъёрий-техник ҳужжатлар (Давлат тармоқ стандартлари, Техник шартлар ва бошқалар) - ваколатли органда рўйхатга олинган санадан бошлаб;
  
• 
  қўлёзма ҳуқуқида нашр этилган диссертация материаллари ва диссертация авторефератлари - кутубхонага тушган санадан бошлаб;
  
• 
  танловга қабул қилинган ишлар, улар барча танишиши учун тақдим этилган санадан бошлаб;
  
• 
  ахборотнинг кўриб қабул қилинадиган манбалари (плакатлар, проспектлар, чизмалар ва ҳ.к.), расмий ҳужжатлар билан уларни кўриш мумкинлиги тасдиқланган санадан бошлаб;
  
• 
  оғзаки маърузалар, лекциялар, нутқлар - бундай маъруза ёки нутқ қилинган санадан бошлаб, улар белгиланган тартибда пленкага ёзиб олинган ёки стенография қилинган бўлиши шарт;
  

радио, телевидение, кино орқали эшиттирилган хабарлар бундай эшиттириш эшиттирилган ва тегишли ахборот элтувчи (плёнка, аудио ёки видеокассета)да қайд қилинган санадан бошлаб.
2. Шу каби ихтиролар (қурилма, усул ва ҳ.к.)дан очиқ фойдаланиш фактлари, хусусан:

• 
  ишлаб чиқариш жараёнида, тайёрланаётган ёки ишлатилаётган маҳсулотда, шу жумладан фойдаланишга топширилган тажриба намунасида фойдаланиш, ёки хўжалик оборотига бошқа йўл билан киритиш натижасида барчага маълум бўлган техника воситалари тўғрисидаги маълумотлар - бундай маълумотлардан умумфойдаланиш мумкинлигини тасдиқловчи расмий ҳужжатда кўрсатилган санадан бошлаб;
  
• 
  кўргазмага қўйилган экспонатлар, улар намойиш қилина бошлаган санадан бошлаб (буни тасдиқловчи расмий ҳужжат мавжуд бўлиши зарур).
  

Бундан ташқари, ихтиронинг янгилигини белгилашда техника даражасига Патент идорасига анча илгариги устуворлик санаси билан берилган ва қайтариб олинмаган талабномалар ҳам киритилади.
Турли мамлакатларнинг патент ҳуцуцида техника даражасига киритиладиган маълумотларга боглиц ҳолда патент экспертизаси ўтказишда қуйидаги янгилик мезонларининг "турларини" фарқлаш қабул қилинган:

1.