Tabiiy tolalar va matoga ishlov berish” kafedrasi

Trikotajning elastikligi. Trikotajning elastikligi deyilganda, elastik deformatsiya miqdori tushuniladi. Bu xususiyat foydali xususiyatlar qatoriga kiradi. Agar lastik to’qimasini eniga tarang qilib cho’zilsa, keyin uni qo’yib yuborilsa, u holda lastik o’zining boshlang’ich holiga qaytadi. Buning sababini aniqlash uchun eniga cho’zilgan lastikning ko’ndalang kesimini ko’rib chiqamiz (6.2-rasm). Ipning 1-2 qismi va shuningdek 6-7, 7-8 va 12-13 qismlari lastik cho’zilganda egiladilar va uni cho’zilish kuchlaridan bo’shatilganda, to’g’rilanishga harakat qiladi. Bunda ipning 6-7-8 qismi 7 o’q atrofida soat strelkasi yo’nalishiga qarshi yo’nalishda buralishi lozim, buning natijasida halqaning 4 va 10 qismlari bir-biriga yaqinlashishlari kerak, keyin halqaning 10 qismi 4 qism orqasiga kirishi kerak. Halqalarning bir-biriga yaqinlashishi shu halqadan chap va o’ng tomonda joylashgan halqalar bir-biriga tutashguncha davom etadi. Yaqinlashish darajasi asosan iplar orasidagi ishqalanish kuchiga va lastikning u joylashgan yuza bilan ishqalanish kuchiga bog’liqdir.

Xulosalar:

1. Lastik elastikligini oshirish uchun halqa ipi uzunligini kamaytirish va ipning elastikligini oshirish kerak.

2. Lastikni bir necha iplarni qo’shib to’qilsa, uning elastikligi oshadi.

Buraluvchanlik. Old va orqa halqalarning bir xil aralashmasidan (1+1, 2+2) hosil bo’lgan lastik buralmaydi, chunki bir tomon halqalari lastikni bir tomonga buralishga intilishini, ikkinchi tomon halqalarining ikkinchi tomonga buralishga intilishi bilan muvozanatlashadi. Old va orqa halqalarning turli aralashmasidan hosil bo’lgan lastik, halqalar qatori bo’ylab, old halqa ustunchalari kam bo’lgan tomonga qarab buraladi va halqa ustunchalari bo’yicha esa, old halqa ustunchalari ko’p bo’lgan tomonga qarab buraladi (6.3-rasm). Buni shu bilan tushuntirish mumkinki, lastikning old halqa ustunchalari ko’p tomonida uni buralishga majbur qiladigan kuch ham ko’p bo’ladi.