Tabiiy ofatlar chogida xatti xarakatlar

Dovullar, bo’ronlar va tofonlar.
режага
Bu favqulotda tez, ko’pincha shamol va xavoning fojiali xarakatidir. Ular atmosferada siklon faoliyati oqibatida vujudga keladi.
Bu tabiiy ofatlarning xalok etish kuchi birinchi navbatda shamolning o’ta tezligida (soatiga 100 km. dan oshadi) uzoq davomiyligida bo’lib xavo zarrachalarining quyun joylashuvi bilan bog’liq.
Dovul ofatning eng qudratli kuchlaridan biri sanalib, qutqarishng yakson etish ta’siri bo’yicha zilzila bilan tenglashishi mumkin. U xam odatda, tsatan sodir bo’ladi.
quruqo’l ikda dovul qurilmalarni, aloqa va elektr zatish liniyalariga shikast yetkazadi, transport kommunikatsiyalari va kpriklarga talofat yetkazadi, daraxtlarni sindiradi va ildizini tashqariga chiqarib yuboradi, dalalarni kp-kuruk qiladi; dengiz zra esa utganda 10-12 metr balandlikdagi ulkan tlqinlarni xosil etadi, kemalarga ziyon yetkazadi va xatto xalokatga duchor etadi.
Bo’ronlar-dovullarning bir turi. Dovullarda vujudga keladigan talofatlar bilan bir qatorda ular o’ta past nisbiy namlik bilan xarakterlanadi, negiz eroziyasi yoki undagi urug’lik ekinlar bilan xavoga uchiradi, yangi nishonalarni, ildizini kuritadi, yer negizining ildiz tizimini kkka sovuradi.
Smerchlar xam shularga kiradi-xavoning tez aylanishi natijasida yer tsiqo’l ari shaklida bir necha unlab metrdan yuzlab metrgacha diametri vertikal aylanma kuyundir.
Dovullar va smerchlarda (quyun) insonlarga asosan tanasining turli joylariga yetadigan yopik, shikastlar, lat yeyishlar sinishlar, bosh miya silkinishi, kon ketishi bilan davom etadigan jaroxatlar bilan izoxlanadi.
Ob-xavo ma’lumotining zamonaviy uslubo’lari bir necha soat va xatto bir kecha-kundz avval axolini xarakatlantirib kelaetgan dovul, uning yunalishi va tezligi xususida ogoxlantirish imkonini beradi.
Ogoxlantirish olingach, dastlabki xozirlik krish ishlarini tqazishga zudlik bilan kirishmok zarur; mustaxkam bo’lmgan qurilmalar va ko’ranlarni mustaxkamlash, binolarda eshiklar, cherdaklarni Berkitish, kiritish oynalar, ventilyatsiya teshiklarini yopish zarur. Katta oynalar va vitrinalarni taxtalar bilan Berkitmoq lozim. Oynalarni imkon boricha kog’ozlar yoki gazmollar bilan yopishtirish ma’qul. Tashqari tomonlardagi eshiklar va oynalarni bino ichidagi bosimni teng ushlash uchun ochiq qoldirish kerak. Tomlar, balkonlar, lodjiyalardan insonlarga tushib, jaroxat yetkazish mumkun bo’lgan jismlarni olib qyish lozim.
Insonlar yorug’likning avariya manbalaridan xabardor bo’lishlari, 2-3 kecha-kundzga yotadigan suv va oziq-ovqat zapaslariga ega bo’lishlari lozim. Dori-dao’rmonlar, ayniksa, bog’laba materiallarini (zapas) gamlab olishlari yoddan chikmasligi kerak. Radiopriyomniklar va radiotranslyatsiya tarmoqo’l ari dinamiklarini yoqilgan xolda saqo’l ashlari, zero, ular orqali xabarlar, farmoyishlar Berilishi, qutqarish qanday to’ta bilish qoidalari tushuntirilishi mumkin.
Binoda turib, sinib tushgan oynalar siniklaridan jaroxatlanib kolishdan saqo’l anish zarur. Dovul paytida eng xavfsiz joy-FMning mudofa inshootlari, yertulalar va g’isht binolar birinchi qavatlaridagi ichki xonalar.
Shamol sustlashgandan sng darxol kchaga chiqishga oshiqmang, zero, bir necha daqiqadan keyin yana u takrorlanishi mumkin. Agar juda zarur bo’lsa, binolar va qurilishlar, baland chordevorlar, tsiqo’l ar, daraxtlar, tayanch machtalari, simlardan uzoqroq yurish lozim. Xamisha yodda ttish kerakki, bunday sharoitlarda ko’pincha insonlar oyna siniqo’l ari, shiferlar, cherepitsalar, krovel temir parchalari, yl belgilari, fasadlar va karnizlardan qismlar, balkonlar va lodjiyalarda saqo’l angan jismlardan jaroxat oladilar.
Agar dovul, bo’ron yoki smerch sizlarga ochiq joyda duch kelsa, yaxshisi, zovur, o’ra, jar, xar qanday o’ra-joyda yashiringan afzal: chuqurlikni tubiga yoo’tib, yerga zich yopishib yotish ma’qul.