|
Toshqin.
режага
Bu daryo, qo’l yoki dengizda suvning darajasini ko’tarilishi oqibatida iqlimdor joylarning vaqtincha suv ostida qolishidir. Ular kuchli jala, muzliklar, qorning jadal erishi, dambalar, tufonlar, boshqa gidrotexnik inshootlarning shikastlanishi, dengiz tomondan shamolning suvni daryolarga xaydashi, shuningdek-seysmik yoki vulqoniy kelib chiqadigan dengiz to’lqinlari-sunami oqibatida vujudga keladi.
Toshqinlar qisqa muddatli (bir necha soatdan 1-2 xaftagacha) va uzoq muddatli bo’ladi (2 xaftadan ziyod).
Toshqin chog’ida insonlar xayoti va salomatligiga real taxdid yuzaga keladi, inshoatlar va kommunikatsiyalar bziladi, uskunalar ishdan chiqadi, xayvonot dunyosi xalokatga uchraydi, suv bosishi natijasida suv ostida kolib ekin-tekinlar va moddiy boyliklar nobud bo’ladi. Bundan tashqari, toshqinlar talofat kurgan mintakaning ko’lamli tumanlarning sanitar-gigienik va sanitar-epidemiologik axvolini yomonlashtiradi.
Toshqinlardan zararni kamaytirish uchun ogoxlantirish ishlarini olib boradilar, ular ikki guruxga bo’linadi-uzoq muddatli va toshqin xavfi bilan bevosita uyushtiriladigan ishlar. Birinchi xolatda profilaktika tadbirlari daryolar, qo’l lar va dengiz soxillarda suv mudofaasi choralari umumiy majmuasi doirasida amalga oshiriladi. Toshqin xavfi tugilishi bilan ogoxlantirish ishlarga signal bo’yicha yoki Gidrometeoxizmat xabariga ko’ra, kirishadilar. Radio, televidenie va boshqa aloqa vositalari orqali shuningdek elchilar tamonidan kelayotgan ofat to’g’risida xabarni ma’lum qiladilar.
Korxonalar, muassasalar signal olinishi bilan mashul shaxslar va mo’taxassislarning kechayu kundz navbatchiligi uyushtiriladi. Vaziyat murakkabo’lashganda FM bo’linmalari tayyor xolga keltiriladi.
Odatda suvning tarqalishiini cheklash uchun suvni boshqa yerga burib yuboradigan kanallar, kaziladi, dambalar va ximoya vallari bunyod etiladi, yertula xonalari germetizatsiyalanadi, birinchi kavatlarda deraza va eshiklar bekio’tib tashlanadi.
Toshqin bo’lishi mumkin bo’lgan tumandan barvaqtrok insonlarni evakuatsiya qilinadi, moddiy boyliklar va qishloq xo’jaliki chorvasi olib chiqiladi.
Evakuatsiyaga mansub insonlar zlari bilan xujjatlar,birinchi navbatda kerak bo’lgan buyumlar, ozik-ovkatlar va suv zapasini olib tayinlangan joyga z vaqtida kelishlari kerak.
Evakuatsiya uchun shaxsiy transport, avtomashina, mototsikllardan foydalanish mumkin. Xarakatlanishda zilgan simlar, suv yuvib ketgan yl uchastkalaridan extiyot bo’lmogi lozim. Kpriklar va pastkam yerlarni yengib tish katta extiyotqorlik talab etadi.
Inshootlarda moddiy boyliklarni ximoyalash bo’yicha tadbirlar tkaziladi. Masalan, mulkning qismi binolarning yuqori kavatlari va boshqa suv chikmaydigan joylarga olib utiladi. Aloxida qurilmalar, mexanizmlar, uskunalar mustaxkamlanadi. Nazorat-lchov asbobo’lari va elektron-xisobo’lash texnika borasida aloxida chora quriladi. Nasoslar ishi, tarnovlar tizimi va kanalizatsiya tekshiriladi. Birinchi kavatlarning deraza va eshik ramalari suv tqazmaydigan materiallar bilan Berkitiladi. Dastgoxlar va mexanizmlarning o’ta muxim qismlar kuyo’q moyning kalin katlami bilan koplanadi. Avariya vaziyatlari xolatida zarur anjomlar va materiallar tayyorlanadi, rezina etiklar, kiyim kechaklar, kum koplari, zaxiralari xozirlanadi. lchov reykalari urnatiladi, zarurat tugilsa, ko’zatish postlari tashkil qilinadi.
Evakuatsiya oldidan xar bir inson z uyi yoki xonadonini ximoyalash yuzasidan ishlarni qilish kerak. Misol uchun, suv, gaz, elektr nrini uchirishi, yuqori kavatlarga qutqarishng o’ta kimmatli mulkini olib chiqishi, xovlidan xo’jalik buyumini xavfsiz joyga olib qyishi mumkin. Zarur bo’lsa, deraza va eshiklarni yupka taxtalar bilan kokish, gidroizolyatsiya tqazish zarur. YYertulaga kirish yonida sabzavod omborxonasida suv tishiga yl kuymaydigan yer ktarmasi krish lozim.
Amaliyot, bu tadbirlar yo’qotishlarni 60-80 foizgacha kamaytirilishini Ko’rsatadi.
Agar baribir toshqin bo’lgan bo’lsayu, insonlar toshqin xududida kolgan bo’lsalar, ularni kayiklar, katYerlar, botalar, barjalar, poromlarda xafvsiz joyga kuchiriladi. qo’l bola vositalar-bochkalar, kalkonlar, gulalar, avtomobil kameralar va insonni saqlay oladigan boshqa jismlardan foydalanish mumkin. kayik o’rtasiga kadam quyib turib, bittadan chiqish kerak. Xarakatlanayotganda joy almashish va kayik bortiga utirish mumkin emas. Uning burnini tlqinga pYerpendiqo’l yar tarizda tsish zarur. Manzilga yeo’tib borgach, ylovchilardan biri soxilga chikib, xamma ylovchilar kuruklikka chikib olgunlariga qadar kayikni bortidan ushlab turadi.
Evakuatsiya qilinganlarni jamoatchilik binolari (klubo’lar, maktabo’lar)ga joylashtiriladi yoki maxalliy axoli xonadonlariga sigdiriladi.
Suvda tushib kolgan xar bir inson xavotirga Berilmay, vaziyatga tushunib yeo’tib, oqimiga qarshi so’zmasdan, suv bosmagan yaqinrok joy tomon burchak ostida so’zishi kerak. Ko’p miqdordagi yusinlar, utlar usgan yYerda bo’lib kolgan inson qo’l , oyoqo’l ari ularning ichida uralashib qolmasligi uchun faol va shiddatli xarakatlardan nari bo’lishi lozim. Orkaga yoo’tib, oyoqni tinch ishlao’tib, suv tepasida xarakatlanish lozim.
Chukayotganlarga yordam Ko’rsatiladi. Cho’kayotgan insonga orqa tomondan yaqinlashish yaxshiroq. Yaqinlashgach, boshi, bilagi, qo’l lari kiyimining yoqasi yoki qo’ltik tagidan ushlab, yo’qutqarish yuqoriga qilib, bo’sh qo’l i va oyogi bilan ishlab, soxil tomon so’zish kerak.
Agar qayiq bo’lsa ofatga yo’liqqan insonga oqimga qarshi, shamol bo’lsa-shamol va to’lqinga qarshi so’zib yaqinlashish zarur. Jabrlanganni suvdan kayikning kuyruk tomonidan chiqarib olish afzal. Uni soxilga yetkazib kelib, zudlik bilan unga birinchi o’tibbiy yordam ko’rsatishga kirishmok lozim. Suv bosgan tuman bo’ylab xarakatlanishni cheklash zarur.
Do'stlaringiz bilan baham: |
