Tabiiy fanlar fakulteti kimyo kafedrasi dehqonov r. S

sababli 
uning osmotik bosimi kichik bo’ladi.
24

---

5. Disperd sistemalarning sirt xossalari. Adsorbsiya
Sirt taranglik. 
Sirtdagi molekula bilan hajmdagi molekulaning 
energetik holatlari bir xil emas. Sirtqi qatlam molekulyar kuchlaming 
to ’la sarflanmasligi tufayli ortiqcha erkin energiyaga ega. Bu 
energiyaning yuza birligiga to’g’ri kelgan qismi solishtirma erkin sirt 
energiyasi (sirt taranglik) deyiladi va S harfi bilan belgilanadi. Sirt 
taranglikni sirtni kengaytiruvchi kuch deb qarash mumkin yoki sirtni bir 
yuza birligini kengaytirish uchun sarflanadigan ishga teng deyish 
mumkin. Erkin sirt energiyasi quyidagi formula bilan hisoblanadi:
G = cr-S 
(5.1)
B u erda o - sirt taranglik, S -chegara sirt yuzasi, G - erkin 
energiya.
Erkin energiya termodinamikaning ikkinchi qonuniga binoan 
minimumga intiladi. Sirt energiyani kamaytirishga olib keladigan 
hodisalardan biri adsorbtsiyadir.
Sirt taranglikni faqat suyuqlik gaz chegarasida o ’lchash mumkin. 
Sirt taranglikni o ’lchashni bir qancha usullari bor. Rebinder usuli havo 
pufakchasini chiqarish uchun kerak bo’lgan maksimal bosimni 
o ’lchashga asoslangan.
P
ст = а ° Т
(5.2)
Г0
cr0 - suvning sirt tarangligi; P0 -to za suvda pufakcha chiqarish 
uchun kerak bo’lgan bosim; P - tekshirilayotgan suyuqlikda pufakcha 
chiqaradigan bosim.
Tomchini sanash usuli 
Traube tomonidan ishlab chiqilgan. Bu 
usul stalagmometr asbobida bajariladi. Ma'lum standart hajmdan oqib
25

---

I | иlie,
hi
lomchilar soni standart va tekshirilayotgan suyuqlik uchun 
•ii.ii.nli va quyidagi tenglama bilan ifodalanadi:
_ _ _
П0
' 
P
(5.3)
«ГЛ>
IJu erda no - standart suyuqlik tomchilari soni; ni -tekshirilayotgan 
Miyuqlik tomchidari soni; p0 -standart suyuqlik zichligi; pi - standart 
suyuqlik zichligi.
Bu keltirilgan usullar bilan toza suyuqliklar va chin eritmalarning 
sirt tarangliklarini o ’lchash mumkin.
Qabariq sirtda molekulyar harakat tekis sirtdagiga qaraganda ko’p, 
botiq sirtda kam b o’ladi. Bu usulda quyidagi formula qo’llaniladi.