Tabiiy fanlar” fakulteti “geografiya” kafedrasi kurs ishi Mavzu

II. BOB Materik daryolariga umumiy taʼrif va ularning xalq xoʻjaligidagi ahamiyati.
2.1 Materikning Tinch okeaniga quyiladigan daryolari hadida malumotlar.
Tinch okeani havzasiga Kolorado daryosi oʻz suvini quyadi. Kolorado daryosi. SHimoliy Amerikaning janubiy qismida katta daryolar kam. AQSH ning janubi-garbidan oqib otib, Meksika territoriyasida Kaliforniya qoltigiga quyiladigan Kolorado daryosigina bundan mustasnodir.
Kolorado daryosi Qoyali toglardan boshlanadi, biroq daryoning kop qismi chalachol va chol rayonlardan oqib otadi. SHunday qilib, Kolorado suvining bosh manbai Qoyali toglar tepasiga yogadigan yomgir va qorlardir. Daryo suv sarfining maksimumi iyunga togri keladi. Ortacha suv sarfi orta oqimida 508 m3/sek ga teng. Bosh daryo va uning irmoqlari juda kop miqdorda uvoq jinslar keltiradi, natijada daryo suvi sargish-loyqa tusga kiradi. «Kolorado» (yani «boyalgan») degan nomni daryoga, bu daryoning quyar joyini dastlab korgan va suvning qizg’ish tusini korib hayron qolgan ispanlar berganlar. Koloradoning kichikroq irmoqlarida qattiq oqiziqlar (qumoq, qum, tosh) shu qadar kop boladiki, bu irmoqlar haqiqiy sel oqimiga aylanib ketadi. Daryo keltirgan oqiziqlar deltaning osishiga sabab boladi. Aftidan, Kolorado ilgari qoltiqqa biroz shimolroqda quyilgan Kaliforniya qoltigidan shimolda joylashgan barcha pasttekislik daryo oqiziqlaridan tarkib topgan. Kolorado quyi oqimida kopincha ozani yonalishini ozgartirib, dengiz sathidan past bolgan va daryo etagidan tabiiy dambalar bilan ajratilgan yerlarni suv ostida -qoldiradi. Kolorado rejimi o'zgaruvchan. U qor va yer osti suvlarining erishidan oziqovqat oladi. Mahalliy aholini suv bilan ta'minlash maqsadida oqim bir necha yirik suv omborlari bilan to'silgan, to'g'onlar, suv o'tkazgichlar qazilgan. Shu sababli, Kolorado suvlari og'izga kamroq va kamroq yetib boradi va butunlay quribketishbilantahdidqiladi. Kolorado oqimi boʻylab 9 ta qoʻriqxona mavjud. Ulardan biri Kanyonlar mamlakati deb ataladi, unda eng mashhuri Arizona Grand Canyon hisoblanadi.

Yukon — Shimoliy Amerikadagi daryo, Kanada va AQSH hududidan oqadi. Uz. 3700 km, havzasining mayd. 855 ming km². Bu daryo oʻz suvlarini Shimoliy muz okeani suvlariga quyadi. Kordilyera togʻlaridan boshlanib, yuqori qismida Yukon platosidagi chuqur togʻ vodiysidan, katta qismi Alyaska tekisliklaridan oqadi. Bering dengizining Norton qoʻltigʻiga quyiladi. Asosiy irmoqlari: Tanana, Pelli, Porkyupayn va Koyukuk. Oʻrtacha suv sarfi 6,5 ming mUsek., bahorda toshadi. Oktyabr.—noyabrda muzlaydi. May oyidan sentyabrgacha 3200 km masofada kema qatnaydi. Alyaskaning asosiy daryosi 3700 km uzunlikdagi suv oqimidir. Bu qizil ikra tuxum qo'yadigan joy. Chum lososlari, chinuk va pike Yukonda yashaydi. Bu yerda qunduz, koyot, boʻri va silovsin yashaydi. Sutemizuvchilar dunyosi morjlar, muhrlar va cho'chqalar bilan ifodalanadi. O'simliklari - qoraqarag'ay, aspen,qayin. Yukon faqat 19-asrda kashf etilgan va u "oltin hujumi" davrida mashhur bo'lgan. Klondayk irmog'i ko'p odamlarga boylik berdi, lekin undan ham ko'proq odamlarni vayron qildi. Shu sababli, 20-asrning boshlarida daryo Shimoliy Amerika xaritalaridan butunlay o'chirildi. Endi o'sha aqldan ozgan vaqtdan faqat sayyohlarni o'ziga tortadigan xotiralar qoladi.

•