Tabiiy fanlar fakulteti ekologiya kafedrasi suv havzalarini sanitar holati

Tinitish. 
Oqava suvlardagi qo`pol dispers aralashmalarni cho`kmaga tushirish 
uchun tinitish qo`llaniladi. 
Aralashmalarning  cho`kmaga  tushishi  og`irlik  kuchi  natijasida 
yuzaga  keladi.  Bu  jarayonning  borishida  qumushlagich,  tinitish  va 
(osvetlitil`) rangsizlantirish qo`llaniladi. 
Yorug`lantirgichda  bir  vaqtning  ichida  tinitish  bilan  birgalikda 
oqava suvlar mavhum qaynovchi zarrachalar qatlami orqali fil`trlanadi. 
Tabiatni  oqava  suvlar  tarkibidagi  zarrachalar  har  xil  forma  va 
o`lchamlarga  ega  bo`ladi  shuningdek  har  xil  fizik  xossalarni  namoyon 
qiladi.  Bundan  tashqari  har  xil  ximik  tartibli  moddalarni  oqava  suvga 
qo`shilishi 
natijasida 
qattiq 
fazali 
moddalar 
hosil 
bo`lishi 
yokikogulyantlar  hosil  bo`lishi  murnkin.  Bular  muvallaq  holatdagi 
zarrachalarning  o`lchamlariga  va  formasiga  ta`sir  ko`rsatadi.  Bularning 

---

11 
 
hammasi 
haqiqiy 
cho`ktirish 
jarayoni 
qonuniyatlarini 
o`zgartirib 
yuboradi. 
Oqava  suvning  hossalari  toza  suv  xossalaridan  farq  qilishini 
bilamiz.  OS/q  zichligi  va  qovushqoqligi  oddiy  suvlarni  qaraganda  yuqori 
bo`ladi.  Qattiq  holatdagi  muvallaq  zarrachalardan  iborat  bo`lgan  OSq 
qovushqoqligi va zichligi quyidagicha ifodalanadi:  
M
os
q M
Ts
( 1+2,5 S
0
) 
R
os
q R+Rk
m
 (1 -e) 
Suyuq fazaning haqiqiy miqdori quyidagicha ifodalanadi:  
e q V
c
 / (V
c
+V
q
) 
Bu yerda M
X s
 va M
o s
 - toza va oqava suv dinamik qovushqoqligi :[Pa-s] 
S
0
 muallaq zarrachalarning hajmiy kansenratsiyasi kg/m
3
  
R,R
qm
- toza suv va qattiq moddaning zichligi kg/m
3
 
 e - suyuq fazaning haqiqiy miqdori  
V
s
 va V
q
 ......... suyuq va qattiq fazalarning hajmi [m
3
] 
Cho`ktirish  uskunalarining  hisoblashda  asosiy  parametr  bo`lgan 
zarrachalarning cho`kish tezligini W
chok
 ni  hisoblashdir. 
Laminor,  o`rta  va  turbolent  rejmlar  uchun  shar  holatdagi 
zarrachalarning  erkin  cho`kish  tezligi  quyidagi  frmulalar  orqali 
hisoblanadilar  
Rc
0
q Ar / (18+0,6 
Ar)
  
bu yerda R
co
q W d p/M
2
 
Tc
- p - Arximed soni 
 d zarrachalari diametri 
Shar 
holatdagi 
zarrachalar 
uchun 
formuladigi 
d 
o`rniga 
zarrachalarning  
Ekvivalent 
diametrining 
ifodasi 
d
e
q
3
V
3
/P 
qo`llaniladi 
(V
3
-
zarrachalarning hajmi). 
Filtrlash 
Oqava  suvlar  tarkibidagi  mayda  dispers  holatdagi  qattiq  va  suyuq 

---

12 
 
moddalarni  cho`ktirish  natijasida  tozalanmaydigan  boshqa  moddalarni 
tozalash  uchun  fil`triash  qo`llaniladi.  Tozalash  g`ovakli  to`siqlar 
yordamida  olib  borilib  bu  g`ovakli  to`siqlar  o`zidan  suyuqlilclarni 
o`tkazib  dispers  fazasi  tashkil  qiluvchi  moddalarni  ushlab  qoladi.  Bu 
jarayon  suyuqlikning  gidrostatik  bosimi  ta`sirida,  to`siq  oldidan  yuqori 
bosim  borish  orqali  yoki  to`siq  ortida  vakuum  hosil  bo`lishi  bilan  amalga 
oshadi.