Tabiiy fanlar fakulteti ekologiya kafedrasi suv havzalarini sanitar holati

Fil`trlovchi to`siqlar orqali fil`tiiash. 
Oqava suvlarning xossasiga, tempuraturasiga, fil`tirlash bosimig a va 
liG truing konstruktsiya qurulmasiga qarab fil`trlovchi to`siqlar tanlanadi. 
Fil`trlash  jarayonida  to`siqning  ust  qismida  cho`kmalarning  hosil  bo`lishi 
yoki g`ovaklaming tiqilib qolishi mumkin. 
Fil`trlash  jarayonida  hosil  bo`lgan  cho`kmalar  siqiluvcha n  va 
siqilmaydigan  moddalar  bo`lishi  mumkin.  Siqiluvchan  cho`kmalar  bosim 
ta`siri  ostida  g`ovaklar  ichiga  kirib  va  to`siq  ustida  qatlamlar  hosil  qilib 
fil`trlash  qarshiligini  oshirib  boradi.  Siqilmaydigan  cho`kmalar  esa 
fil`trlash  jarayonidagi  qarshiligi  o `zgarmay  qiymatga  ega  bo`lib  qoladi. 
Bundan  cho`kmalarga  mineral  holatdagi  (qum,  sodo  va)  zarrachalarning 
o`lchamlari 100 mkm dan kichik bo`lgan moddalar kiradi.  
Fil`trlash jarayonining unumdorligi fil`trlash tezligi Bilan ya`ni vaqt 
birhgi  ichida  l  m
2
  filt`rlovchi  to`siq  yuzasidan  o`tuvchi  suvning  hajmi 
bilan aniqlanadi. 
dv 
q 
∆
r / m (Rcho k+Rf,) (1)  
Fdr 
Fil`trlash jarayonini bosim yoki tezlik o`zgarmas bo`lgan vaqtlarda 
ham olib boriladi. 
αv/Fdr∆ P/mr (x
cho`k
V/F+R
f.t
) (2) 
Bu rejimda fil`trning cho`kma tashkil qilish vaqti 

---

13 
 
r q mr
chok
 v/rF (x
chok
 v/F+R
f.t
) (3) 
Jarayon tezligi o`zgarma bo`lgan vaqtda fil`trlash tenglamasi  
∆  P q mr
chok
 v/rF (x
chok
 v/F+R
f
.
t
)  (4) 
Fil`trlash  tezligi  Wqv/Fr  bo`lganligi  uchun  (4)  formula  quyidagi 
ko`rinishga ega bo`ladi 
∆  P q mr
cho k
 w (x
chok
 w-r +R
f
.
t
) 
bu yerda V- fil`trning vaqt ichidagi  hajmi m
3
 
F- fil`trlovchi yuza  
r- fil`trlash vaqti s  
∆ 
 P- bosimlar  farqi Pa 
M-flil`trotning dinamik qovushqoqligi Pa s 
 R
cho`kma
 va R 
f.t
 – chokma va fil`trlovchi to`siqning qarshiligi m
-1
 
Oqava  suv  fil`trlash  jarayonida  turli  xildagi  konstrutsiyali  fil`tr 
qumlmalaridan  foydalaniladi.  Fiftrlarga  qo`yiladigan  asosiy  talablar 
quyidagicha  bo`lishi  mumkin:  aralashmalardan  tozalash  darajasi  yuqori 
effektiv va fil`trlash tezligi maksimal bo`lis hi ta`lab qilinadi. 
Fil`trlarni turli xil ko`rinishlariga qarab quyidagilarga ajratish  
mumkin: 
Jarayonning 
ketishi 
xarakteriga 
qarab -davriy 
va 
uzliksiz 
ishlaydigan,  jarayonning  ko`rinishiga  qarab-ajratish,  quyuqlashtirish, 
oqartirish:  fil`trlash  jarayonidagi  bosimlar  farqiga  qarab  fil`trlash  - 
vakuum  ostida  (0,085  mPa  gacha),  bosim  ostida  (0,3  dan  1,5mPa)  yoki 
suyuqlikka  nisbatan  gidrostatik  bosim  ostida  (0,05  mPa  gacha),  fil`trlash 
jarayoni  yo`nalashiga  qarab  -  pastga,  yuqoriga  yoki  yon  tomonga, 
konstruktivtuzilishi 
bo`yicha 
cho`kmadan 
ajratish 
usuliga 
qarab, 
cho`kmani  yuvish  va  suvsizlantirish,  fil`trlovchi  yuza  joylashganligi  va 
formasiga qarab ajratish mumkin. 
Oqava 
suvlarni 
tozalash 
jarayonlarida 
davriy 
ishlaydigan 
fil`trlarning  quyidagi  turlaridan  foyd alaniladi.  Nutch  -  fil`trlalar,fil`tr 

---

14 
 
preslardan  foydalanilsa  uzliksiz  tipda  ishlaydigan  fiftrlarga  barabanli, 
diskli  va  lentali  fil`trlardan  foydalanish  mumkin.  Davriy  ishlaydigan 
fil`trlar  orasida  eng  sodda  konstruktiv  ko`rinishga  nut  chyoki  druk -
fil`trlar ega bo`ladi. Ular neytron, kislotali va ishqoriy muhitdagi suvlarni 
ajratishga mo`ljallangan. 
Qiyin fil`trlanuvchi suspenziyalarni ajratish uchun fil`tr-presslar qo`llaniladi. 
Fil`tr  presslar  0,3-1,2  mPa  bosim  ostida  ishlaydilar.  R  fil`tr  presslar  turli  xil 
suspenziyalarni  ajratish  uchun  ishlatiladi  va  buncha  Listli  fil`trlar  hajmiy  idishga 
fil`trlovchi listlar joylashtirib ko`rinishga ega bo`ladi. Fil`trlovchi element sifatida 
romlar  ichiga  joylashtirilgan  simdan  to`kilgan  setkalar  tashqari  tomonidan  esa 
fil`trlovchi  mato  Bilan  o`ralgan  bo`ladi.  Suspenziya  apparat  ichiga  tushadi. 
Fil`trlash  jarayonida  fil`trlovchi  element  yuzasida  ushlanib  uzliksiz  ravishda 
apparat  ichidagi  tashqariga  chiqarilib  boriladi.  Jarayon  tugagandan  keyin  hosil 
bo`lgan  cho`kma  siqilgan  havo  yordamida  idish  ichidan  maxsus  shtutser  orqali 
tashqariga chiqarib yuboriladi. Ko`pincha holatlarda list fil`trlar 
suspenziyalarini 
quyuqlashtirish jarayonida ishlatiladi. 
Qiyin  fil`trlanuvchi  suspenziyalarni  ajratish  maqsadida  uzliksiz 
yuqari  unumdorlikga  ega  bo`lgan  barabanli  vakuum  fil`trlardan 
foydalaniladi.  Bu  turdagi  fil`trlarda  xarakatlanuvchi  mato  va  fil`tr  yuzasi 
40m
2
 gacha bo`lgan ko`rinishda bo`ladi.