Tabiiy fanlar fakulteti botanika kafedrasi

Q irqbo‘g‘imsimon qizilcha- Ephedra equisetina Bunge.

Kichik butasimon o‘simlik, bo‘yi 1,5 m bo‘lib, poyalari yo‘g‘onlashgan, novdalari mayda qirralarga ega, bo‘g‘imlari 2 sm gacha. Bargi qarama-qarshi joylashgan, tangachasimon, uch burchaksimon. Mevalari 6-7 mm sharsimon, etli, qizil. Iyunda gullab, mevasi iyulda etiladi. Tog’‘larni oldidagi qirlarda, daraxt va butalar orasida uchraydi. Toshkent, Samarqand, Farg‘ona, Buxoro viloyatlarida tarqalgan. Tog’‘ va cho‘l qizilchasidan efedrin alkaloidi oliiadi. Efedrin gidroxlorid og‘ir opyeratsiya yoki shikastlanishlardan so‘ng ko‘p qon yo‘qotish natijasida xushdan ketish, qon bosimi pasayganda (gipotoniya), miasteniya, allyergik, bronxial astma, pichan isitmasi (pichan astmasi), eshakem toshganda, o‘tkir tumov kasalliklarda hamda narkotik va uxlatuvchi dorilar bilan zaharlangan hollarda qo‘llaniladi.

C ho‘l qizilchasi- Ephedra intyermedia Sehrenk. et C.A.Mey.

Bo‘yi 1 m bo‘lgan kichik buta, syershox, shoxchalarini bo‘g‘imlari 5 sm uzunlikda bo‘lib, yo‘g‘onligi 2-3 mm ni tashkil etadi. Barglari odatda 2 tadan, ayrim hollarda 3-4 ta tangachasimon, uchburchak, 3,5 mm uzunlikda. Mevasi sharsimon 6 mm uzunlikda, etli, qizil. Iyunda gullab, mevalari iyulda etiladi. Tog’‘ni pastki mintaqalarida toshli, tosh-shag‘alli yerlarda uchraydi. Toshkent, Farg‘ona, Samarqand, Qashqadaryo, Buxoro viloyatlarida tarqalgan. Qizilcha turlarining yer ustki qismi tarkibida alkaloidlar (efedrin, psevdoefedrin), fenol kislotalar, vitamin C, bo‘yoq, oshlovchi moddalar bor. Tog’‘ va cho‘l qizilchasidan efedrin alkaloidi olinadi. Bronxial astma, pichan isitmasi (pichan astmasi), eshakem toshganda, o‘tkir tumov kasalliklarda hamda narkotik va uxlatuvchi dorilar bilan zaharlangan hollarda qo‘llaniladi. Oddiy qizilcha damlamasi bod shamollash kasalliklarini davolashda ishlatiladi.

B inafsharang bangidevona- Datura tatula L.

Bir yillik, ko‘p shoxlangan, barglari chuqur bo‘lingan, tojbarglari ko‘kish, ko‘kish-qizg‘ish ranglarda va ko‘sagi bir tekkisda tikanlar bilan qoplanganligi, gullarini katta-kichikligi va oddiyligi bilan bangidevonaga o‘xshash.
O‘zbekistonda yovvoyi holda uchratilmagan.
Toshkent botanika bog‘ida, Farg‘ona Davlat Univyersitetini bog‘ida uchraganligi aniqlangan.
Bargi nafas qisishi, og‘ir yo‘tal, bronxial astma va nafas olish yo‘llarining boshqa kasalliklarida chekiladigan astmatol va astmatin sigaretalari tarkibiga kiradi.