Tabiiy fanlar fakulteti botanika kafedrasi

Nazorat savollari:
1.O‘zbekistonda dorivor o‘simliklarni etishtirish ishlari qachon boshlangan?
2.Dorivor o‘simliklarni madaniylashtirish va o‘stirish ishlari qaysi ilmiy muassasalarda olib borilgan?
3.O‘zbekistonga introduksiya qilingan dorivor o‘simliklarni sanang?
4.Hozirgi paytda ixtisoslashgan xo‘jaliklarda etishtirilayotgan dorivor o‘simliklar turlarini aytib bering?
5.Respublikamizda dorivor o‘simlikshunoslikni rivojlantirish istiqbollarini aytib bering?

6-mavzu: O‘simliklarni geografik areali.
Areal yunoncha “area” suzidan olingan bo’lib, maydon, territoriya degan ma’noni bildiradi, ya’ni ma’lum bir o’simlik turi, avlodi yoki oilasining er yuzida tarqalgan maydoni xisoblanadi. Areal turli kattalikda bo’lishi mumkin. Odatda, ma’lum bir tur yoki avlod arealiga nisbatan oila areali kengroq va kattaroq bo’ladi. Bir arealdagi o’simliklarning turlari shu territoriyada bir tekis bo’lmay, yashash uchun qulayroq maydonlarda ko’proq noqulay zonalarda esa kamroq uchraydi. Ularning ana shu sharoitda yashashini va miqdorini ilmiy jixatdan o‘rganish, fan va xalq xujaligi uchun katta aham iyatga egadir.
O‘simlik areallari katta–kichikligiga qarab 4 ga bo‘linadi:

1. 
   kosmopolit,
   

2. keng arealli,
3. tor arealli va
4. endemik arealli turlarga ajratiladi.



Yevropada chakandaning tarqalish areali
Kosmopolit arealli o‘simliklar – bu arealni hosil qiluvchi turlar tabiiy zonalarda tarqalgan bo‘lib, bir necha materikni egallaydi. O‘tgan geologik davrlarda, jumladan toshko‘mir davrida yer yuzida iqlim bir xil bo‘lib, o‘simliklar, shu jumladan flora va dendrflora tarkibi ham bir xil bo‘lgan. Hozirgi paytda er yuzida iqlim sharoitlari xilma–xil bo‘lib, o‘simlik florasining tarkibiy qismi shunga ko‘ra turli mamlakatlarda turlicha aks ettiriladi.
Bunday sharoitlarda ayrim flora vakillarigina moslashib, tarqala olishi mumkin. O‘simliklar ichida ko‘p tarqalgan va kosmopolit areal hosil qiladigan turlar asosan ko‘p yillik o‘t o‘simliklarga xosdir. Masalan, qamish, qoqio‘t er yuzida keng tarqalgan o‘simliklar bo‘lib, kosmopolit arealga egadir.