Tabiiy fanlar fakulteti Biologiya yo’nalishi

2. Tetrasporalilar tartibi — Tetrasporales


Bu tartibning eng xarakterli belgisi ularning tallomini vege­tatsiya davomida pplmslloid holatga o‘tishidadir. SHuning uchun ba’zi adabiyotlarda ular volvokssimonlar tartibiga qo‘shib o‘rganilgan. Bu tartibning tipik va­killari atyusistis Apiocystis va i tetraspora (Tefraspor) lardir. Apiotsistisning tallomi noksimon shaklda bo‘lib, sirti shilimshiq bilan o‘ralgan koloniya hosil qiladi va boshqa suvo‘tlarga yopishib o‘sadi.
Tetrasporaning tallomi shaklsiz xaltaga o‘xshash shilimshiq
koloniyani oddiy ko‘z bilan ko‘rish mumkin. Har ikkala turkumning shilimshiq koloniyasi ichidagi hujayralar yakka holdagi xlamidomonadani eslatadi. Koloniya ichidagi har qaysi hujayra harakatsiz xivchinga o‘xshash ikkitadan ipchaga ega. Bu ipchalar psevdotsil deb ataladi. Elektron mikroskopda tekshirilganda, ularning bazal tanachalari xlamidomonadaga o‘xshash yulduzsimon qirralardan tuzilgan bo‘lib, yashil suvo‘tlarning xivchinlari tuzilishiga o‘xshash. Opiotsistis va tetraspora jinssiz ko‘paygan vaqtda shilimshiq koloniya zoosporaga aylanadi, zoospora ikkita haqiqiy xivchinga ega. Zoo­spora shilimshiqdan chiqqandan keyin, bir oz harakat qilib, yangi koloniyaga aylanadi. Jinsiy ko‘payishi izogamiya.


3. Xlorokokklilar yoki protokokklilar tartibi — Chlorococcales, Protococcales


Bu tartibga kokkoid, bir hujayrali, koloniyali va senobiy shaklidagi suvo‘tlar kiradi.
Xlorokokklilarnpng hujayrasi xuddi volvokslarnikiga o‘xshash tuzilishga ega bo‘lib, hujayra ichida sitoplazma, pirenoidli kosachasimon xromatofor, markazida bitta yadro joylashadi. Ularda xivchin, qisqaruvchi vakuola va stigma (qizil ko‘zcha) bo‘lmaydi. Suv to‘ri hujayrasida yirik vakuola bo‘lib, hujayra devori atrofida ko‘p yadroli sitoplazma va xramatofora joylashgan. Jinssiz ko‘payishi zoosporalar va aploposporalar vositasida boradi. Senobiy turlarida zoosporalar va aploposporalar volvokssimonlarga o‘xshagan ona hujayra ichida qiz senobiy hosil qilib o‘sadi.
Jinsiy ko‘payishi izo, getero va oogamiya. Jinssiz ko‘papish vaqtida hosil bo‘ladigan zoospora va aplonosporaga asoslanib, bu tartib ikki guruhga: xlorokokk — zoosporalar (Chlorococcales-soosporinae) va xlorokokk — avtosporalar (Chlorococcales autosporinae) ga bo‘linadi. Ikkala guruhning ayrim turkumlari ustida to‘xtay-miz.