Tabiatshunoslik va geografiya fakultet I

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS

TA’LIM VAZIRLIGI URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI

TABIATSHUNOSLIK VA GEOGRAFIYA FAKULTET I

UMUMIY BIOLOGIYA KAFEDRASI

Saparova Farog`at Baxodirovna ning 5140100 biologiya

ta’lim yo`nalishi bo`yicha bakalavr darajasini olish uchun

BITIRUV MALAKAVIY ISHI

Mavzu: XORAZM VOXASI

MAKROLEPIDOPTERALARINING TUR TARKIBINING TAXLILI

Ilmiy rahbar: b.f.n.dots. X. U. Bekchanov

Urganch 2013 yil

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI

OLIY VA O`RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI

TABIATSHUNOSLIK VA GEOGRAFIYA

(fakul`tet nomi)

UMUMIY BIOLOGIYA

(kafedra nomi)

XORAZM VOXASI MAKROLEPIDOPTERALARINING TUR TARKIBINING TAXLILI

(bitiruv malakaviy ish mavzusining nomi)

Bajaruvchi. 402 gr. talabasi Saparova Farog`at Baxodirovna

Rahbar____ b.f.n.dots. X. U. Bekchanov

Urganch - 2013

URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI

TABIATSHUNOSLIK VA GEOGRAFIYa

(fakultet nomi)

UMUMIY BIOLOGIYa

(kafedra nomi)

BITIRUV MALAKAVIY ISHNI BAJARISH BO`YICHA

TOPSHIRIQLAR REJASI:

1. 
   Talaba Saparova Farog`at Baxodirovna ga
   

Universitet rektorining «______»-sonli ______________ buyrug`i bilan bitiruv malakaviy ish bajarish uchun XORAZM VOXASI MAKROLEPIDOPTERALARINING TUR TARKIBINING TAXLILI

mavzusi tasdiqlangan.

2. Kafedra majlisining qaroriga binoan________________________________

bitiruv malakaviy ishini bajarishga rahbar qilib tayinlangan.

3. Bitiruv malakaviy ishining tarkibiy tuzilmasi: Kirish, adabiyotlar sharxi, asosiy qism va xulosadan va foydalanilgan adabiyotlardan iborat

4. Bitiruv malakaviy ish uchun ma’lumotla. Ushbu ilmiy ish uchun asosiy malumotlar Xorazm voxasi tabiiy va suniy biotsenozlaridan va adabiyotlardan hamda olimlarning yig`gan materiallaridan olinadi.

5. Bitiruv malakaviy ishga_____ilova qilinadi.

Bitiruv malakaviy ishi loyihasini bajarish

G R A F I G I

№	Loyiha bosqichlari nomlari	Nazorat vaqti	Rahbarning talaba tomonidan bajariladigan ishning ahvoli haqidagi belgisi
1.	Mavzuni kafedrada tasdiqlash	27.08.12.	Tasdiqlandi.
2.	Bitiruv malakaviy ish topshirig`ini tuzish.	3.09.12.	Tuzildi.
3.	Maxsus adabiyotlarni o`rganish, loyiha bo`yicha pedagogik metodik va amaliy materiallarni yig`ish.	15.11.12.	Mavzu bo`yicha maxsus adabiyotlar o`ranilib kerakli materiallar yig`ildi.
4.	Loyiha bo`yicha tajriba, kuzatish o`tkazishni aniqlashtirish	4.12.12.	Tajriba o`tkazish vaqti aniqlashtirildi.
5.	Tajriba ishiini tashkil qilish va o`kazish (maktab, kollej, BO`SM).	4.03.13.	Maktabda pedagogik tajriba o`tkazildi.
6.	Kuzatish tajriba natijalarini ishlash va tahlil qilish.	4.05.13.	Pedagogik tajriba natijalari tahlil qilindi.
7.	Bitiruv malakaviy ishi loyihasining nazariy va amaliy qismlari mazmunini tasdiqlash.	15.04.13.	Ishning nazariy va amaliy qismlari mazmuni tasdiqlandi.
8.	Bitiruv malakaviy ishi loyihasi borishi jadval va uning nazariy, amaliy qismlari muhokamasi.	19.04.12.	Ishning jadval, nazariy va amaliy qismlari muhokama qilindi.
9.	Bitiruv malakaviy ishi loyihasini bajarishning borishi loyihasini nazariy va amaliy qismlarini tasdiqlash.	6.05.13.	Ishning nazariy va amaliy qismlari tasdiqlandi.
10.	Kafedra mudiri va rahbar tomonidan tugallangan loyihani ko`rikdan o`tkazish.	10.05.13.	Ko`rikdan o`tkazildi.
11.	Tugallangan ishni rahbar hulosasi va uni himoyaga tavsiyasi bilan birgalikda kafedraga taqdim qilish.	15.05.13.	Ish himoyaga tavsiya qilindi.

Bitiruv malakaviy ish rahbari: dots. Bekchonov X.U.

Bajaruvchi talaba:____Safarova Farog`at

2013 yil «_____» ________________

Topshiriqlar rejasi va jadvali kafedra majlisida 2013 yil tasdiqlandi

(«______»- sonli bayonnoma)

Kafedra mudiri: b.f.n. Yoqubov G`ayrat (imzo)

BITIRUV MALAKAVIY ISH BO`YICHA RAHBARINING

MULOHAZALARI

Talaba: Saparova Farog`at Baxodirovna _

Bitiruv malakaviy ish mavzusi: XORAZM VOXASI MAKROLEPIDOPTERALARINING TUR TARKIBINING TAXLILI

Bitiruv malakaviy ish xajmi:_____ 70

Tushuntirish qismi:_________65

Ilovalar soni:

Mavzuning dolzarbligi O`zbekiston Respublikasi mustakillikka erishgandan keyin davlatimiz fan va texnologiyalarni rivojlanishiga katta yo`l ochib berish bilan birga, tabatimizni bir kismi bo`lmish xayvonot dunyosini saklash va ulardan okilona foydalanish borasida olib borilayotgan ishlarni misol kilib keltirishimiz mumkin. Bular sirasiga davlatimiz chikargan bir kancha buyruk va farmoishlarni misol keltirishimiz mumkin. Jumladan 1998 yil 1 apreldagi 139-sonli qarori bilan “O`zbekiston Respublikasi boxilma – xilligini saqlashning Milliy strategiyasi va xarakat rejasi” vazirlar maxkamasining raisi Islom Abdug`anievich Karimov tomonidan ma’qullandi. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida tabiat muhofazasi jamiyat a’zolari va davlat ishi ekanligi mustaxkamlab qo`yildi. Jumladan, Konstitutsiyamizning 55 moddasida “Er, yer osti boyliklari va suv, o`simlik va xayvonot dunyosi hamda boshqa tabiiy zaxiralar umummilliy boylikdir, ulardan oqilona foydalanish zarur va ular tabiat muhofazasidadir” deb qayd etilgan.

SHuning uchun barcha komponentlarni o`z ichiga olgan yovvoyi tabiatni saqlash ulardan oqilona foydalanish hozirgi davrning eng asosiy masalalaridan biridir. Turlar sonini keskin kamayishi va bioxilmaxillikni saqlab qolishdek eng asosiy muammoni yechimiga qaratilgan bir qancha ilmiy ishlar mavjud. Olimlarning hisob kitobi bo`yicha 2010-2015 yillarda biotalarda turlar sonining kamayishi 10-15% ga yetishi mumkinligi haqida ma’lumotlar keltirilgan, bu holat bashorat qilib bo`lmas darajada salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin, shunday ekan har bir tur takrorlab bo`lmas darajadagi genofondga ega, evolyutsiya jarayonida tabiiy tanlanish natijasida hosil bo`lgan noyob genlar majmuasiga ega bo`lgan turlarni yo`qolib ketishiga olib keladi. Xorazm vohasi o`zining betakror tabiati hamda turli tuman fauna va florasiga ega. Tabiiy landshaft va sun’iy agrotsenozlari asosiy boyligimiz hisoblanadi. Ayniqsa tabiiy landshaftlarda uchraydigan hasharotlar (Insecta) sinfiga mansub Noctuidae oilasi turlari ekologiyasi yetarlicha o`rganilmagan. Tabiiy va agrotsenozlarda turlar tarkibi tashqi xilma-xil omillar ta’sirida doimo ijobiy va salbiy tomonga o`zgarib turishi hammaga ma’lum. Biotsenoz va agrotsenozdagi turlar soni ham keskin o`zgarib bormoqda.

Bitiruvchi umumkasbiy va maxsus tayyorgarligining tavsif. Talaba umumkasbiy fanlarni yaxshi o`zlashtirgan biologiya soxasida ilmiy izlanish olib borish qobilyatiga ega.

Bitiruvchi talabaning mustaqil ishni bajarish layoqati, maxsus adabiyotlardan foydalanish qobiliyati va shaxsiy xususiyatlari. Talaba mustaqil ishni bajarish layoqati juda yuqori maxsus adabiyotlardan foydalanish malakasiga ega. Bitiruv malakaviy ishning ijobiy tomonlar. Birinchi bor Xorazm vohasi makrolepidopteralarining tur tarkibi o`rganilmoqda.

_Bitiruv malakaviy ishga qo`yilgan talablarning bajarilishi darajasi. Juda yuqori

Bitiruv malakaviy ish rahbari: b.f.n.dots. Bekchonov X.U.

(f.i.sh.)

2013 yil «___» _________________

Urganch davlat universiteti

TABIATSHUNOSLIK VA GEOGRAFIYA fakul`tet i

Biologiya ta’lim yo`nalishi

Saparova Farog`at Baxodirovna ning

Bitiruv malakaviy ishiga

T A Q R I Z

Malakaviy ish mavzusi XORAZM VOXASI MAKROLEPIDOPTERALARINING TUR TARKIBINING TAXLILI

Malakaviy ishning hajmi_____12000______________co`zdan iborat

a) tushuntirish qismi varaqlar soni:______60________sahifadan iborat

b) ilovalar soni: _____________________________________________

Bitiruv malakaviy ish mavzusining dolzarbligi va berilgan topshiriqqa mosligi O`zbekiston Respublikasi mustakillikka erishgandan keyin davlatimiz fan va texnologiyalarni rivojlanishiga katta yo`l ochib berish bilan birga, tabatimizni bir kismi bo`lmish xayvonot dunyosini saklash va ulardan okilona foydalanish borasida olib borilayotgan ishlarni misol kilib keltirishimiz mumkin. Bular sirasiga davlatimiz chikargan bir kancha buyruk va farmoishlarni misol keltirishimiz mumkin. Jumladan 1998 yil 1 apreldagi 139-sonli qarori bilan “O`zbekiston Respublikasi boxilma – xilligini saqlashning Milliy strategiyasi va xarakat rejasi” vazirlar maxkamasining raisi Islom Abdug`anievich Karimov tomonidan ma’qullandi. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida tabiat muhofazasi jamiyat a’zolari va davlat ishi ekanligi mustaxkamlab qo`yildi. Jumladan, Konstitutsiyamizning 55 moddasida “Er, yer osti boyliklari va suv, o`simlik va xayvonot dunyosi hamda boshqa tabiiy zaxiralar umummilliy boylikdir, ulardan oqilona foydalanish zarur va ular tabiat muhofazasidadir” deb qayd etilgan. Bitiruv malakaviy ishning «Kirish» qismida va ilova qilingan materiallarning tarkibi va bajarilish sifati__Ilmiy ishning kirish qismi juda yaxshi yozilgan. Bunda mavzuning dolzarbligi, tadqiqotning maqsadi, vazifalari, tadqiqotning obekti va predmeti, ximoyaga olib chiqiladigan xolat va ilmiy tadqiqot uslublari ko`rsatib o`tilgan.

Malakaviy ishda ilmiy manbalar. Fan-texnika innovatsiya yutuqlari natijalaridan foydalanilganligi.Oxirgi adabiyotlardan va fanning keying yutuqlaridan foydalanilgan.

Bitiruv malakaviy ishning ilmiy-uslubiy va texnik iqtisodiy jihatdan asoslanganligi.Materiallarni qayta ishlashda atlasdan va maxsus imiy kitoblardan foydalangan.

Bitiruv malakaviy ishning ijobiy tomonlari. Berilgan tavsiyalarni ishlab chiqarishda va ta’lim-tarbiya jarayonida foydalanish imkoniyatlari___Bitiruv malakaviy ishni ijlbiy tomonlari shundan iboratki, ilmiy ishda keltirilgan ma’lumotlar asosida qishloq xo`jaligi va fan soxasida foydalanish mumkin.

Bitiruv malakaviy ishidagi kamchiliklar.Orfagrafik xatoliklar mavjud.

Taqrizchi:________ _________________________________________________

(imzo) (mansabi, ish-joyi, darajasi, f.i.sh.)

2013 yil «_____» ______________

Bitiruv malakaviy ishni DAK tomonidan baholash mezonlari

№	Baholanadigan bo`limlar	Eng yuqori ko`rsatkich ball hisobida
1	BMI ning “Kirish” qismida mavzuning dolzarbligi, maqsad va vazifalarning yoritilishi	10
2	Ishning asosiy (tushuntirish) qismining Nizom talablariga mos xolda bajarilishi	35
3	“Xulosa” qismida ilmiy-nazariy va amaliy tavsiyalarning mavjudligi	10
4	Ishni bajarishda mavzuga oid manbaalarning tahlili. CHet el adabiyotlaridan va internet materiallaridan foydalanish	10
5	Ishdagi ilovalarning mavzu mazmuniga mosligi	10
6	Ishni bajarishda grammatika qoidalariga amal qilinganligi	5
7	Himoyaga ish mazmunini bayon qila bilganligi. Savollarga berilgan javoblar darajasi	10
8	BMI mavzusi bo`yicha ilmiy-nazariy seminarlar va konferentsiyalarda ma’ruza (axborot) bilan ishtiroki, maqola (tezis) nashr qilinganligi	10

Eslatma: har bir kafedraning xususiyatlari e’tiborga olingan holda baholash mezonlariga o`zgartirishlar kiritish maqsadga muvofiq.

Urganch davlat universiteti Tabiatshunoslik va geografiya fakul`teti biologiya__5140100 yo`nalishining bitiruvchisi_ Saparova Farog`at Baxodirovna_ning

Mavzusida bajarilgan bitiruv malakaviy ishi DAK ning «____» 2013 yil «______________» dagi majlisida himoya qilinadi.

Davlat attestattsiya komissiyasi bitiruv malakaviy ishga quyidagi o`zlashtirish ko`rsatkichlarini belgilaydi.

№	Baholanadigan bo`limlar	Eng yuqori ko`rsatkich ball hisobida	Komissiya belgilagan foiz
1	BMI ning “Kirish” qismida mavzuning dolzarbligi, maqsad va vazifalarning yoritilishi	10
2	Ishning asosiy (tushuntirish) qismining Nizom talablariga mos xolda bajarilishi	35
3	“Xulosa” qismida ilmiy-nazariy va amaliy tavsiyalarning mavjudligi	10
4	Ishni bajarishda mavzuga oid manbaalarning tahlili. CHet el adabiyotlaridan va internet materiallaridan foydalanish	10
5	Ishdagi ilovalarning mavzu mazmuniga mosligi	10
6	Ishni bajarishda grammatika qoidalariga amal qilinganligi	5
7	Himoyaga ish mazmunini bayon qila bilganligi. Savollarga berilgan javoblar darajasi	10
8	BMI mavzusi bo`yicha ilmiy-nazariy seminarlar va konferentsiyalarda ma’ruza (axborot) bilan ishtiroki, maqola (tezis) nashr qilinganligi	10
Jami:

Davlat attestattsiya komissiyasi majlisining qarori:

1.___________________________________________________________________

mavzusida bajargan bitiruv malakaviy ish uchun _______ lik o`zlashtirish ko`rsatkichi belgilanish va «______» deb baholansin.

2.______________________________________________________________________________________

DAK raisi:_______________________________

A’zolari:___________________________________

____________________________________________

2013 yil «______» ______________

Urganch davlat universiteti___Tabiatshunoslik va geografiya_

Fakul`tet i Umumiy biologiya kafedrasi

Bitiruv malakaviy ish ___________________________sonli tartib raqam bilan qayd qilindi.

Bitiruv malakaviy ishni bajaruvchining ismi-sharifi Saparova Farog`at Baxodirovna

Bitiruv malakaviy ishning mavzusi__ Xorazm voxasi makrolepidopteralarining tur tarkibining taxlili

Ilmiy rahbar (maslahatchi) ning ismi-sharifi _Bekchanov Xudaybergan O`rinovich

Bitiruv malakaviy ish kafedraning 2013 yil «_____»________da o`tkazilgan majlisi qaroriga muvofiq DAK majlisida himoya qildi.

Bitiruv malakaviy ishga taqrizchi qilib_ Yavqachev Davron _tayinlandi.

Kafedra mudiri:___________________________Yaqubov G`

Kafedraning bitiruv malakaviy ishni DAK majlisida himoya qilish bo`yicha tavsiyasiga roziman.

Fakul`tet dekani: dots.Polvonov X.Q

Urganch davlat universiteti Tabiatshunoslik va geografiya fakul`tet i Umumiy biologiya kafedrasi 5140100 biologiya ta’lim yo`nalishi bakalavr

Tasdiqlayman

fakul`tet dekani

dots. dots.Polvonov X.Q

“___”__________2013 y.

BITIRUV MALAKAVIY ISH BO`YICHA TOPSHIRIQ

Talab Saparova Farog`at Baxodirovna

1.Ishning mavzusi: Xorazm voxasi makrolepidopteralarining tur tarkibining taxlili

«___»______2013 yil universitet rektorining_____sonli buyrug`i bilan tasdiqlangan.

2. Ishni topshirish muddati: “___”__________2013 y.

3. Mavzu bo`yicha dastlabki ma’lumotlar beruvchi adabiyotlar ro`yxati

a) Allaberganov T.X. Prirodnыe usloviya Xorezmskogo oazisa i yego rayonirovanie. – Tashkent: Fan, 1976. 143 s

b) Alekseev V.G., Babenko V.G. Atlas babochek. – M.: Rosmen-Press, 2011. 432 s.

v)Aliev S.V. Sovki (Le’ido’tera, Noctuidae) Azerbaydjana. – Baku: Elm, 1984. 8-13

g) Aripova F.X. Etologiya sovok (sem. Noctuidae) na xlopchatnike v zavisimosti ot sortovыx razlichiy. Avtoref. dis. … kand. biol. nauk. T.: 2009. – 21 s.

d). Babushkin L.N. Agroklimaticheskoe rayonirovanie Sredney Azii // Sb. nauch. tr. – Tashkent, TashGU, 1964. - vыp. 231. – S.5-247

e). Bey-Bienko G.Ya. Obщaya entomologiya. Moskva: Vыsshaya shkola, 1980.- 432

4. Ishning maqsadi: Xorazm vohasi makrolepidopteralari turlarini biologik va ekologik tahlil qilish, ularni tavsiflash hamda bioxilma – xilligini muhofaza qilish muammolarini o`rganishdan iborat.

5. CHizma materiallar ro`yxati:

6. Maslahatchilar:________ Bekchanov X.U

Bo`limlar	Maslahatchi F.I.SH.	Imzo, sana
		Topshiriq berdi	Topshiriq qabul qildi
Kirish	Bekchanov X.U	2.01.13	21.01.13
Adabiyotlar sharxi	Bekchanov X.U	4.01.13	2.03.13
Tadqiqot o`tkazish joyi va uslublari	Bekchanov X.U	17.01.13	17.03.13
Asosiy qism	Bekchanov X.U	3.04.13	9.04.13
Xulosa	Bekchanov X.U	20.04.13	10.06.13

Ishga taqriz yozuvchining F.I.SH., ilmiy darajasi, unvoni:

7. Ilmiy rahbar:_b.f.n.dots Bekchanov X.U

BMI bajaruvchi talaba: Saparova Farog`at Baxodirovna __ _____________

Kafedra mudiri: Yaqubov G`

MUNDARIJA

KIRISH ............................	3
I . BOB. Makrolepidoptera kalaklarini o`rganilish tarixi. (Adabiyotlar sharxi )	8
II. BoB. Tadqiqot o` tkazish joyi, materiallari va tadqiqot o` tkazish uslublari	8
2.1Ka’alaklarni aniqlash uchun kolleksiya qilish usullari	22
2.2. Xorazm vohasining o`simlik va hayvonot dunyosi	30
III.BOB.ASOSIY QISM	62
3.1. Makrolenido’teralar tarkibiga kiruvchi oilalarning qisqacha tarifi.	62
3.2.Xorazm vohasida uchraydigan Makrolepidopteralarning tur tarkibi va ekologik guruxlari	63
3.3. Xorazm vohasida uchraydigan oilalarni turlar bo’yicha taksimlanishi va ularni ozuqaga munosabati. ..................................................	65
3.4.Xorazm vohasida uchraydigan Makrolepidoptera turlarining ozuqaga ixtisoslashishiga ko`ra taqsimlinishi.	77
Xorazm vohasida uchraydigan oilalarni turlarini ekologik guruxlar bo’yicha taksimlanishi	78
Xulosa....................................	80
Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati...........................................	82