BZ (БИ-ЗЕТ) НИНГТАЪСИР МЕХАНИЗМИ
112
Бу моддалар организмга тушганда атропинга хос таъсир кўрсатади,
шунинг учун марказий таъсир кўрсатувчи бўлиб ҳисобланади, периферик
таъсири кучсиз намоѐн бўлади.
Лаборатория ҳайвонларига текшириш учун юборилган радиоактив
изотоплар ва BZ моддасининг максимал концентрацияси 2,5 даки-адан сўнг
мия структурасида куйидагича: ола-була жисмда > катта ярим шарларда>
гиппокампда > гипоталамусда> кичик миядатаркалиши аникланган.
Маълумки, организм ҳаѐт фаолиятида, аникроғи, кўзғалишларнинг бир
нерв хужайрасидан бошкасига ѐки нерв охиридан ижрочи аъзо хужайрасига
ўтишида медиаторларнинг аҳамияти катта. Ацетилхолин медиатори нерв
импульсларини бир структурадан иккинчисига ўтказишда иштирок этади.
BZ- заҳарловчи модда организмга тушганда миядаги мускарин сезувчи
холинорецепторларни боғлаши натижасида марказий нерв системаси
синапсларида ацетилхолиннинг медиаторлик функцияси бузилади. Бунда
марказий нерв системасига атрофдан келадиган хабарларни кабул килиш
жараѐни бузилади, бу эса организмда психик ҳолат пайдо булишига олиб
келади. Бундан ташкари, заҳарловчи моддалар факат холинорецепторларни
блокада килиб колмай, миядаги холинацетилаза ферменти фаоллигини ҳам
пасайтиради. Натижада ацетилхолин синтези марказий нерв системаси
синапсларида камаяди, парчаланиши кўпайиб кетади, бунинг натижасида
мияда ацетилхолин микдори кескин пасайиб кетади.
КЛИНИК МАН3АРАСИ
Бу моддалар организмга тушганда атропинга хос таъсир килади.
Заҳарланишнинг дастлабки белгилари вегетатив, соматик ва психик
бузилишлар ҳисобланади. Тахикардия, оғиз куриши, ташналик, тери
кизариши, кўз корачиғининг кенгайиб кетиши кузатидади. Атаксия рўй
6еради, атрофга бефарк бўлиб колади ва фикр чалкашлиги рўй беради.
Касаллик клиникасида вегетатив ўзгаришлар кўпрок бўлади. Заҳарланиш
даражаси, заҳарловчи модданинг ҳаводаги концентрациясига боғлик бўлиб,
заҳарланиш енгил, ўрта ва оғир даражада ўтади.
Е н r и л заҳарланишда кўзғалишлар ѐки депрессия, мастлик белгилари,
кайфиятнинг кўтаринки бўлиши (эйфория), хотиранинг бузилиши ва
диккатнинг сусайиши, кўз корачиғининг кенгайиши, шилик пардаларнинг
куриши, ишончсиз кадам ташлаш, нутк бузилиши каби ҳолатлар кузатилади.
У р т а ч а оғирликлаги заҳарланишда клиник белгилар заҳарланишдан 2-4
соат кейин пайдо бўлади ва 12 кун давом этади.
О ғ и р даражадаги заҳарланишда клиник белгилар заҳарланишдан 15-20
дакика ўтгач пайдо бўлади. 3-5 сутка давомида тулик ривожланади.
ДАВОСИ
BZ
дан заҳарланганларга физостигмин, прозерин, галантамин ва
дезоксипеганин буюрилади. Бу моддалар ацетилхолинни парчаланишдан
саклаб, медиаторларнинг М- ва Н- холиномиметик таъсирини оширади.
Физостигмин ва галантамин гидробромид препаратлари даволаш максадида
113
кенг кўлланилади. Улар гематоэнцефалик тусиклардан осон ўтади. Бундан
ташкари, марказий нерв системаси синапсларидан импульслар ўтказув-
чанлигини оширади. Галантамин гидробромиднинг 1-2 мл 1 % ли эритмаси
ѐки дезоксипеганиннинг 1-2 мл 1 % ли эритмаси тери остига юборилади.
Агар препарат унча таъсир этмаса, 30-60 дакикадан сўнг кайтадан тери ос-
тига юборилади.
Do'stlaringiz bilan baham: |