Табиатдан фойдаланиш и=тисодиёти (тфи) фанининг илмий-назарий асослари

Муқобил қиймат (бой берилган фойда) баҳолаш концепцияси иқтисодиётда кенг қўлланилади. Табиатдан фойдаланишни иқтисодий баҳолаш, бу баҳолашни ёндашувнинг кўп соҳаларида қўллаш мумкин. Табиатда ресурслар барча ҳудудларда ҳам турли даражадаги маҳсулдорликка эга, баъзан маҳсулдорлик умуман бўлмаслиги ҳам мумкин, масаланбархан қумлари, ҳаракатдаги қум уюмлари яйлов жиҳатдан нол маҳсулдорликка эга, ўта шўр шўрхоклар ҳам худди шундай тавсифланади. Агар бархан қумларини фитомелиорация (махсус ўсимликлар экиш билан қум ҳаракатини тўхтатиш) усули билан уларнинг ҳаракатини тўхтатишга эришилса маълум вақтдан сўнг маҳсулдор яйлов таркиб топади, қоракўл қўйларини боқиш билан маълум миқдорда даромад олиш мумкин.
Алоҳида қўриқланадиган ҳудудлар-қўриқхоналар, миллий парклар, заказниклар-парваришхонанинг табиий ресурслари давлат қонунига биноан хўжаликда фойдаланилмайди, дарахтларни кесиш, пичан ўриш, мол боқиш қатъиян ман эътилади. Демак, бу ҳудудларда табиий ресурслар бойлиги билан ажралиб туради. Муқобил қиймат ёндашувига биноан бу ҳудудларда кўплаб бойликлардан фойдаланмаслик натижасида иқтисодиёт «зарар» кўрмоқда. Аслида халқ хўжалиги катта миқдорда фойда кўрмоқда, чунки бу ҳудудларда илмий тадқиқот ишлари олиб борилади, йўқолиб бораётган ноёб фауна ва флора вакилларини сақлаб қолишга эришилди, уларнинг сони ортиб бормоқда, табиат ёдгорликлари, геологик кесмалар, тоғ жинслари, палеонтологик ёдгорликлар мухофаза қилади.
Муқобил қиймат конспекцияси маълум даражада сарф харажат ёндошуви билан боғлиқ. Табиат бойликларининг муқобил қиймати қанчалик кам бўлса. Бу бойликларни сақлаб қолиш учун зарур бўладиган иқтисодий товон (хақ учун хам шунчалик кам сарф харажат керак).
Муқобил қиймат ёндошувига мисол сифатида Чирчиқ дарёси ирмоғи Писком дарёсида лойиҳаланган сув омбори ва унинг таркибидаги гидроэлектр станцияларни кўрсатиш мумкин. Агар сув омборини қуриш учун расмий равишда рухсат берилса водийнинг ноёб вам улкан тоғ табиат бойликлари сув остида қолиб кетади. Мутахассисларнинг хисоб-китоб қилишича сув омборини қуриш ва унинг иқтисодий фойдаси табиат бойлигидан камроқ бўлиши тахмин қилинмоқда. Чунки сув омбори фақат арзон электр энергия ишлаб чиқариш учун зарур сув омборида йиғилган сувни Чорвоқ сув омборида ҳам жамғариш мумкин. Хозирги мазкур лойихани амалга ошириш тўхтаб турибди. Бу лойихани бошқа дарёда хам амалга ошириш мумкин бу муқобил вариантда Писком водийсининг ажойиб бетакрор табиати сақланиб қолади.

Назорат топшириқлари:

1. Э.В.Гирусов таҳлилларини ёритиб беринг.
2.Ер рентасини мазмунини ёритиб беринг.
3.Табақалашган рента ва монопол рентани ифодалаб беринг.