Tabiat haqidagi ilk tasavvurlarning shakllanishi

Qadimgi Yunoniston olimlarining falsafiy qarashlarida tabiatning xilma-xilligi umumiy moddiy asos “boshlang’ch”dan kelib chiqqan degan tasavvurlar o’z ifodasini topgan

• Fales (er.av. 624-527 y.) – tabiatdagi barcha xilma-xillikning asosida umumiy moddiy “boshlang’ich asos” – suv yotadi deydi.
• Anaksimandr (er.av. 610-546 y.) – noaniq materiya “ boshlang’ich asos” deb hisoblaydi.
• Anaksiman (er.av. 585-525 y.) havoni, Geraklit (er.av. 530-470 y.) suvni, “boshlang’ich asos” deb hisoblaydi.

Atomistik g’oya

• Qadimgi Yunoniston falsafasining taraqqiyotida atomistik g’oya katta o’rin tutadi. Anaksagar (er. av. V asrda) materiyaning cheksiz kichik birliklari haqidagi tushunchani ilgari surdi. Bu tushuncha Levkip (er. av. 500-400 y.) va Demokrit (er. av. 500-400 y.) o’z ta’limotlarida o’z rivojini topdi.

“Mavjudodlar narvoni” g’oyasi. Organik dunyoni klassifikatsiyalashdagi dastlabki urinishlar.

• Dunyoning moddiyligi va birligi haqidagi umumfalsafiy qarashlarning rivojlana borishi bilan birga tabiat haqidagi ilmiy –bilimlarning ham to’plana borganligi qayd etilgan. Tabiatning xilma – xilligi haqidagi bilimlarning yig’ilishi yunon mutafakkiri Aristotelning (er.av. 384-322 y.) “Mavjudodlar narvoni” deb atalgan g’oyasida o’z ifodasini topgan.

Aristotel tuzgan hayvonot dunyosi sistematikasi

Qonlilar

Tirik tug’uvchi to’rt oyoqlilar

Aristotel ayrim hayvonlarni zoofitlar deb atagan. Bu organizmlar bir tomondan o’simliklarga ikkinchi tomondan hayvonlarga o’xshagan.

• Zoofitlar

• Meduza

• Aktiniya

• Bulutlar

Aristotel materiya passiv, harakatlanish kuchiga ega emas, lekin unda aktivlik, rivojlanish imkoniyatlari bor, shu imkoniyatlarning ro’yobga chiqishi uchun shakllantiruvchi manba dastlabki ichki kuch zarur degan fikrlarni ilgari surgan.

• Aristotel materiya passiv, harakatlanish kuchiga ega emas, lekin unda aktivlik, rivojlanish imkoniyatlari bor, shu imkoniyatlarning ro’yobga chiqishi uchun shakllantiruvchi manba dastlabki ichki kuch zarur degan fikrlarni ilgari surgan.
• Manba(Entelexiya)

• Olam o’z – o’zidan paydo bo’lgan, hayvonlar nam yerdan kelib chiqqan, dastlab ularning mayib majruh xillari, keyinchalik esa harakatlanadigan, oziqlanadigan, urchiydigan, dushmanlardan o’zini himoya qiladigan hayvonlar paydo bo’ldan

• Tibbiyot asoschilaridan biri bo’lib, u qo’y, it, ayiq va boshqa umurtqali hayvonlarning tuzilishi o’xshashligini etirof etgan. Biroq uning fiziologiya sohasidagi tushunchalarida ba’zi xatoliklarga yo’l qo’yilgan. Masalan, havo yurakka boradi, qon yurakning bir qorinchasidan ikkinchisiga, ular orasidagi devor teshiklaridan o’tadi degan fikrlar shular jumlasidandir.

• Lukretsiy Kar

• Klavdiy Galen