Ўта ўтказгичлар

• Ўта ўтказгичлар

Ўта ўтказувчанлик ҳакида маълумот.

• Режа :

• Ўта ўтказувчанлик ҳакида маълумот.
• Ўта ўтказувчанликка ҳароратнинг роли.
• Криоутказгичлар.

Металл ўта совитилиши натижасида унинг солиштирма қаршилиги кескин пасайиб кетади. Жисмда солиштирма электр ўтказувчанлик деярли чексизликка интилган ҳолат ўта ўтказувчанлик деб, совитилиши натижасида жисмнинг ўта ўтказувчанлик холатига ўтишидаги температура эса ўта ўтказувчанликка ўтиш температураси деб аталади.

• Ўта ўтказувчанлик ҳакида маълумот.

• Металл ўта совитилиши натижасида унинг солиштирма қаршилиги кескин пасайиб кетади. Жисмда солиштирма электр ўтказувчанлик деярли чексизликка интилган ҳолат ўта ўтказувчанлик деб, совитилиши натижасида жисмнинг ўта ўтказувчанлик холатига ўтишидаги температура эса ўта ўтказувчанликка ўтиш температураси деб аталади.

Ўта ўтказувчанликда (абсалют нолга яқин (-273 0С=О К) температурада) ўтказгичнинг электр қаршилиги деярли йўколади. Айрим ўтказгичларнинг ўта ўтказувчанлик холатига ўтиш температуралари: рух учун 0,82 К; алюминий учун 1,2 К; титан учун 4,4 К; нисбий учун 9,17 К. Ўта ўтказувчанлик ҳолатига ўтиш ходисаси қайтарилувчандир.

• Ўта ўтказувчанликда (абсалют нолга яқин (-273 0С=О К) температурада) ўтказгичнинг электр қаршилиги деярли йўколади. Айрим ўтказгичларнинг ўта ўтказувчанлик холатига ўтиш температуралари: рух учун 0,82 К; алюминий учун 1,2 К; титан учун 4,4 К; нисбий учун 9,17 К. Ўта ўтказувчанлик ҳолатига ўтиш ходисаси қайтарилувчандир.

Температура кўтарилиши натижасида ўта ўтказувчанлик ҳолати бузилади ва жисм нормал шароитда ўзининг асл солиштирма ўтказувчанлик холатига қайтади. Жисм қайта совитилса, у ўта ўтказувчанлик ҳолатини олади.

• Температура кўтарилиши натижасида ўта ўтказувчанлик ҳолати бузилади ва жисм нормал шароитда ўзининг асл солиштирма ўтказувчанлик холатига қайтади. Жисм қайта совитилса, у ўта ўтказувчанлик ҳолатини олади.
• Буни симоб мисолида кўриш мумкин.
• Ҳозирги пайтда бизга 35 та ўта ўтказувчан металл ва 1000 дан ортиқ ўта ўтказувчан қотишма ва кимёвий бирикмалар маълум. Шу билан бирга, баъзи металлар ( кумуш, мис, олтин, платина) нинг  киймати нормал температурада жуда паст бўлгани билан, чуқур совитилганда улар ўта ўтказувчанлик ҳолатига ўтмайди.

Абсолют нолга яқин температурада (Ту дан паст кийматда) ўта ўтказгич занжирига киритилган электр токи узоқ вақт (йиллар давомида) ўз кучини йўқотмай, занжирда айланиб юради, деб фараз қилинади. Бундай ўта ўтказувчан занжир уни ўраб турган муҳитда магнит майдони хосил қилади. Ўта ўтказувчанлик холатининг бузилиши факат температура (Ту дан юкори) кўтарилишидагина эмас, балки ўта ўтказгич сиртида магнит индукцияси хосил булганда хам кузатилади. Ўта ўтказувчан холатдаги материал температурасининг хар бир қийматига ўзининг индукция ўтиш қиймати В у мос келади.

• Ўта ўтказувчанликка хароратнинг роли

• Абсолют нолга яқин температурада (Ту дан паст кийматда) ўта ўтказгич занжирига киритилган электр токи узоқ вақт (йиллар давомида) ўз кучини йўқотмай, занжирда айланиб юради, деб фараз қилинади. Бундай ўта ўтказувчан занжир уни ўраб турган муҳитда магнит майдони хосил қилади. Ўта ўтказувчанлик холатининг бузилиши факат температура (Ту дан юкори) кўтарилишидагина эмас, балки ўта ўтказгич сиртида магнит индукцияси хосил булганда хам кузатилади. Ўта ўтказувчан холатдаги материал температурасининг хар бир қийматига ўзининг индукция ўтиш қиймати В у мос келади.

Мазкур ўта ўтказгич материалининг энг катта ўтиш температураси Туо га магнит индукциясининг жуда кичик кийматида эришилади. Агар материал Х нуктага тўғри келувчи.

• Мазкур ўта ўтказгич материалининг энг катта ўтиш температураси Туо га магнит индукциясининг жуда кичик кийматида эришилади. Агар материал Х нуктага тўғри келувчи.

Температура ва магнит индукцияда ишласа, ўта ўтказувчанлик хоссаси материал, исиши (PQ чизиғи оркали) ва магнит индукция ортиши натижасида пасаяди. Ўта ўтказувчанлик холати характеристикасининг штрихланган қисмига тўғри келади.

• Температура ва магнит индукцияда ишласа, ўта ўтказувчанлик хоссаси материал, исиши (PQ чизиғи оркали) ва магнит индукция ортиши натижасида пасаяди. Ўта ўтказувчанлик холати характеристикасининг штрихланган қисмига тўғри келади.

Диомагнетикка - ўта ўтказувчанлик материаллар нормал холатдан ўта ўтказувчи холатга ўтишда идеал диомагнетикка айланади, яъни уларнинг нисбий магнит сингдирувчанлиги Мг кескин пасайиб, нолга яқинлашади. Шу сабабли, ташқи магнит майдони ўта ўтказувчан жисмга синга олмайди. Агар жисмнинг ўта ўтказувчанлик ҳолати магнит майдонида рўй берса, бу майдон ўта ўтказгичлар «сиқиб» чиқарилади.

• Диомагнетикка - ўта ўтказувчанлик материаллар нормал холатдан ўта ўтказувчи холатга ўтишда идеал диомагнетикка айланади, яъни уларнинг нисбий магнит сингдирувчанлиги Мг кескин пасайиб, нолга яқинлашади. Шу сабабли, ташқи магнит майдони ўта ўтказувчан жисмга синга олмайди. Агар жисмнинг ўта ўтказувчанлик ҳолати магнит майдонида рўй берса, бу майдон ўта ўтказгичлар «сиқиб» чиқарилади.

Ўтказувчанлик хоссага эга соф металлар I даражали ўтказгичлар деб, шу хоссага эга қотишма ва кимёвий бирикмалар эса II даражали ўта ўтказгичлар деб аталади. II даражали ўта ўтказгичлар нормал холатдан ўта ўтказувчанлик холатига кескин сакраб ўтмасдан, балки аста – секинлик билан ўтади ва бу икки холат «оралик» холат билан чегараланади.

• Криоўтказгичлар

• Ўтказувчанлик хоссага эга соф металлар I даражали ўтказгичлар деб, шу хоссага эга қотишма ва кимёвий бирикмалар эса II даражали ўта ўтказгичлар деб аталади. II даражали ўта ўтказгичлар нормал холатдан ўта ўтказувчанлик холатига кескин сакраб ўтмасдан, балки аста – секинлик билан ўтади ва бу икки холат «оралик» холат билан чегараланади.