T. U. Usmonov, B. C. Mirzayev, I. S. Hasanov mutaxassislikka

0 ‘zbekiston 
sug‘orma dehqonchilik zonasiga kirib 
unda 
melioratsiya m uhim o‘rin egallaydi. Sug‘orishdan 3 xil m aqsadda 
foydalaniladi.
1. Tuproq strukturasini yaxshilash.
2
. O 'sim likka kerakli nam likni berish.
3. 
Tuproqdagi m ineral m oddalarni eritish va qoldiqlarni 
chiritish.
Tabiiy holatda nam lik yetishmaydigan tuproqning ildiz qatlamida 
m e’yorlashgan suv tartibotini yaratishni ta’minlaydigan injenerlik, 
agrotexnik va tashkiliy tadbirlar yiglndisiga sug‘orish melioratsiyasi 
deyiladi.
Sug‘orish 
tuproq 
unum dorligini 
oshirish 
uchun 
sun’iy 
namlashdir. Tuproqni yoglngarchilikdan nam lanishi sug'orishga 
kirmavdi. O 'zbekiston M arkaziy Osiyo m intaqasining 3/1 qismini 
tashkil etadi. Uning maydoni 45 m ln ya’ni 45 m ing kv km ga teng. 
Ekinlarning o^sish davri Respublikam izning shimoliy qismida 190 
kundan janubiy qismida 220 kundan ortiq.
Bir yilga y o g in miqdori tekisliklarda 120-200 mm, tog‘ oldi 
zonalarida 350-400 mm, A m udarvo deltasida 45 mm ga etadi. 
104

---

Yog‘ingarchilik kam bo‘lganligi sababli, asosan, sug‘orish yo‘li bilan 
dehqonchilik qilishga majbur bo'lingan.
Hozirgi vaqtda Respublikam izning 32 m ln ga yeri suvsiz cho'l 
va vaylovlardan iborat. O'zbekiston Suv resurslari sug'oriladigan 
yerlarini 4 m ln.ga dan 6 - 8 mln ga cha ortishi imkonini beradi, 
Sug‘orishga b o ig an talablar, sug"orish m anbalarining xarakteriga, 
sug‘oriladigan yerlarning sug£orish manbaiga nisbatan turish 
holatiga, iqlim va tuproq sharoitiga qarab, qishloq xo’jaliuida 
sug’orish melioratsiyasi va suv bilan la'm inlash ishlari quyidagi 
turlarga bo'linadi.
M untazam ravishda sug’orish: sug’orish melioratsiyasining bu 
turi 2 ga bo'linadi
1
) o'zi oqar suv quyib sug‘orish;
2
) nasos bilan suv chiqarib sug'orish.
Bir m arta sug‘orib qolish. Sug‘orish melioratsiyasining bu turi 
ham 2 ga bo'linadi:
1) Toshqin suvlardan (daryo toshgan vaqtida kanaldan oqayotgan 
suvlardan sug‘orish);
2
) 
lim an qurib 
(bahorda qor suvlari baland joylardagi 
chuqurlikda ushlab qolish) sug'orish.
Suv omborlari qurish, kanal va quduqlar qazib yerlarga suv 
chiqarish: bu suvdan qishloq xo‘jaligining chorvaning suvga 
bo‘lgan ehtiyojini qondirishda foydalanish. Tuproqni va o’sim likni 
sun’iy ravishda suv bilan ta’m inlash quyidagi usullar bilan amalga 
oshiriladi:
1
) tuproq ustidan sug'orish usuli;
2
) tuproq ostidan sug'orish;
3) yom g‘ir yog‘dirib sug'orish usuli, bu usul m axsus yom g‘ir 
yog'dirish agatlari bilan amalga oshiriladi.
Bulardan tashqari:
1) Loyqa suv bilan sug'orish (achitma sug'orish);
2) Qishloq va shaharlar atrofidagi ekinlarni kanalizatsiya suvlari 
bilan sug'orish;
3) Tuproqni isitish m aqsadida iliq suvlar bilan sug'orish.
105

---

Tajribalar va tadqiqotlar asosida har bir qishloq xo‘jalik ekin 
turlari bo'yicha sug‘orish rejimi tuzib chiqilgan ham da sug'orish 
m e’yorlari belgilangan.
Bir gektar yerga bir m arta beriladigan suv miqdoriga