T ü r k d I l k u r u m u y a y I n L a r I

Qarı
8
 düşmen dost olmaz!
Pisdir, yéne senindir,
Kök-kömence qesd olmaz!
(AHV / Ömrün Serhedleri)
Bu şiirde üç atasözü geçmektedir. Bunlardan ilki “Téz duran xéyir tapar.” 
şeklindedir. Söz konusu atasözü Türkiye Türkçesinde “Erken kalkan yol alır; 
erken yatan döl alır.” şeklinde kullanılmaktadır.
7
Bu anlama gelen başka bir atasözü ise şudur: “Isırgan, ocağında biter.”
8
karı: yaşlı, eski (Gülensoy, 2011, s. 373)

---

120
İslam Türkay’ın şiirlerinde kalıplaşmış dil ögeleri
T Ü R K D İ L K U R U M U Y A Y I N L A R I
Şiirde geçen ikinci atasözü ise “Qarı düşmen dost olmaz!” şeklindedir. Bu 
atasözü de Türkiye Türkçesinde “Eski düşman dost olmaz.” şeklinde işlek 
olarak kullanılmaktadır.
Şiirde geçen üçüncü atasözü ise “Pisdir, yéne senindir; kök-kömence qesd 
olmaz!” şeklindedir. Bu atasözü “Aynı soydan olanlar (içlerinde kötüler olsa 
da) birbirlerine ihanet etmezler.” anlamına gelmektedir.
Burnun girmeyen yere
Başını soxma, bala.
Kiri 
kişi ağlamaz
,
Gözünü sıxma, bala! (AHV / Ömrün Serhedleri)
Burada iki farklı atasözü mevcuttur. Bunlardan biri “Burnun girmeyen yere 
başını soxma.” şeklindedir. Anlamı ise şöyledir: Burnunun girmediği yere ba
-
şını sokma; burun girmeyen yere baş girmez.
Diğer atasözü ise Türkiye Türkçesinde “Erkekler ağlamaz.” şeklinde kul
-
lanılan atasözüdür. Kişi kelimesi burada “adam, erkek” anlamında kullanıl
-
maktadır.
Her işe el aparsan
Ayaq dönüb baş olar
. (AHV / Ömrün Serhedleri)
Bu atasözü, “Sürü tersine dönerse aksak koyun başta gider.” atasözünü 
hatırlatmaktadır.
Dayan, telesme,
Söylerem niyesini.
Deyişse bu havalar,
İt tutur yiyesini
… (AHV / Birinci Monoloq)
Azerbaycan Türkçesinde “İt yiyesini tutmaz.” şeklinde kullanılan bu ata
-
sözünü şair, dönemin değiştiğini ifade etmek için “İt sahibini ısırır.” şeklinde 
kullanmıştır. Söz konusu atasözü Türkiye Türkçesinde “İt iti ısırmaz.” şeklin
-
de işlek olarak kullanılmaktadır.
Besdi, üç uşağın var,