T u p ro q tarkibidagi suv m iq d o rig a

barqaror so'lislt  namligi

 yoki  koeffitsiyenti  deb  ataladi.

Harqaror  s o 'lish   namligi  tuproq  zarrachalarining  o 'lc h a m i  va 

tuproqdagi  gum us  m iqdoriga  bog'liq.

l  uproq  zarralari  qanchalik  kichik  va  tuproqda  gum us  m iqdori  k o 'p  

b o 'isa ,  barqaror s o 'lish   namligi  ham  shunchalik yuqori  bo'ladi.

201

S. 

A  Verigo  va  L.  A .R a z u m o v a   m a ’ lumotlari  b o 'y ic h a   tu rlj  .  , 

. 

tuproqlarda 

barqaror 

s o 'l i s h  

namligi 

ko'rsatkichlari 

^ - ^ ' i ^ v a l d a  

keltirilgan:

Turli  tu p r o q la r d a   b arq aror so'lish  nam ligi

Tuproq tip lari

Barqaror so'lish  namligi 

-------

(absolyut quruq  tuproq  massasiga nisbatan 

%

  lai»  N

Qum

0,5-1,5 

' - 3 l _

Qumloq

1,5-4,0 

------

Qumoq:

-------

yengil

3,5-7,0 

------

o'rtacha

5,0-7,0 

-----

o g 'ir

8,0-12,0 

.

.........

Lov

12,0-20,0 

'

-----

Keyingi  у i 1 larda  o 'tk a z ilg a n   tadqiqotlar  shuni  ko 'rsatad ik i,  h a r  ц  

o 's im lik la r   bir  xil  tipli  tu p ro q la rd a   bir-biriga  yaqin  turlicha  n a m l i k l ^  

so 'liy d i  va  hattoki  o 's i m l i k n i n g   y o sh ig a   qarab  s o 'lis h   nam ligi  u 

o 'z g a ra d i.  D.  V.  Fedo ro v sk iy   m a ’lumotlariga  q araganda  t o 'q   ^  

tu proqlarda:  o qquray  -   13,8  %.  b u g 'd o y   -   15,63%,  s h o 'r a   -   16,4  0/ 

z i g ' i r -   1 7 ,9 4 % ,  b o d r i n g —  17,78  %  da  so'liydi.

Bu  m a 'lu m o tla r d a n   k o 'r in a d ik i.  turli  o 's im lik larn in g   biror  tip c j^ . 

tuproqda  s o 'lis h   nam ligi  bir-biriga  ancha  yaqin  (farq  2-4  %   ni  tasl1|°, 

qiladi).  Iliq  tuproqlarda  b a rq a ro r s o 'li s h   namligi,  sovuq  t u p r o q l a r d a g i ^  

an c h a   kam   bo'ladi.

T up ro q   s o 'li s h   n am lig id a n   kam   namlik  zaxirasiga  ega  b o 'ls a   qattj 

plastik  holatda  bo'ladi.  B u n d ay   holatda  tuproqni  ishlash  qiyinlashadi.  ^

S o 'lis h   nam ligini  b a ’zan  m aksim al  gigroskopik  nam   m iqdorini  1.3^ 

ga  k o 'p a y tirib   hisoblanadi.  Bu  koeffitsiyent  tuproq  turiga  b o g '|jc 

ravishda  1,0  dan  3,0  ga c h a   o 'z g a rish i  m umkin.  Uning  qiy m ati  ko'pincl-^

1 ,2 - 1 ,6  c h e g arad a  o 'z g a ra d i.  B a ’zi  tadqiqotchilar  1,34  o 'r n i g a   1,5  щ 

olishni  t a k lif  qiladilar.

L.  T u rsu n o v   m a ’lu m o tlarig a  qaraganda  O 'r t a   O siy o n in g   sug'o ri, 

ladigan  b o ' z   tupro q larid a  s o 'li s h   namligini  olish  uchun  m a k s im ^  

g ig roskopik  nam likni  1,75  ga,  c h o 'l  tuproqlarida  esa  2,00  (yoki  2,20) 

k o 'p a y tiris h   kerak.