T. T. Jum aqulov iqtisod fanlari doktori, professor

А в = В к Ь + В м .
Tadbirkorlik  kapitalining tovarlar tayyor bo'lgan davrgacha joylashgan 
vaqti  ishlab chiqarish vaqtini,  ishlab chiqarish vositalari  sotib olish 
va tayyor tovarlarni sotish uchun ketgan vaqt muomala vaqtini  tashkil 
etadi.
Ishlab chiqarish vaqti  (Bich.)
Ish davri (Id) yoki 
mehnat jarayoni (Mj)
Tanaffuslar davri (Td). 
Tabiiyjarayonlarva 
tashkiliy sabablarga 
ko'ra
Ishlab chiqarish 
zaxiralarida (Zd) bo'lish 
vaqti
Bi.ch.  =   Id  (M j)  +  Td  +  Zd;
Ish davri mehnat predmetlari (xom ashyo, materiallar, tabiat ne'matlari 
va h.k.) bevosita mehnatning ta’siri ostida bo'ladigan vaqtdir.
HO

---

Ish davrining davomiyligini  belgilab beruvchi omillar:
•  ishlab chiqariladigan mahsulot turi va iste'mol qilinish xususiyatlari;
•  ishlab  chiqarish  texnologiyasi  va  uning  texnikaviy  qurollanish 
darajasi;
•  qo'llaniladigan mehnatning  miqdori va uning unumdorligi;
•  ishlab chiqarishning tabiiy va iqlim sharoitlari.
Ishlab chiqarish vaqtida tanaffuslaming mavjud bo'lishini taqozo etuvchi 
omillar:
1.  Tabiiy  jarayonlarning  (kimyoviy,  biologik)  m ehnat 
buyumlariga  ta’sir ko'rsatish zarurligi.
2.  Tashkiliy sabablar. Bunda tanaffuslarni  korxonalarning 
ish rejimi va ishlab chiqarishni tashkil qilish xususiyatlari 
zarur qilib qo'yadi.
Ishlab chiqarish jarayonining uzluksizligini ta’minlash zarurligi ishlab 
chiqansh vositalanning zaxira va ehtiyotlar sifatida bo'lish  vaqtini  taqozo 
etadi.
Muomala vaqtining davomiyligini belgilab beruvchi omillar:
>   transport, aloqa va kommunikatsiya tizimining  rivojlanish holati;
>
 
tovarlar va resurslar bozorining rivojlanish darajasi;
>   bozor infratuzilmasining  holati;
>
 
xo'jalik aloqalarining mavjud tizimi.