T. T. Jum aqulov iqtisod fanlari doktori, professor

Asosiy kapitalni eskirishi
Ma'naviy eskirishi
Jismoniy eskirishi
™  V)  ГО
ro  ro
A m ortizatsiya  -   asosiy  kapital  eskirib  borishiga  qarab,  uning 
qiymatining ishlab chiqarilayotgan m ahsulot (xizmat)ga o'tkaziiishi va 
asosiy kapitalni qayta tiklash maqsadida  jam g'arilib borish jarayonini 
anglatadi.
Amortizatsiya ajratmalari mablag'laridan ikki maqsadda foydalanilad;: 
asosiy kapitalni to'liq qoplash,  ya’ni qayta tiklash  maqsadida; 
asosiy  ka p ita ln i  qism an  tikla sh ,  ya ’ni  ka p ita l  ta ’m irlash 
maqsadida.
A m o rtiza ts iy a   noram si  ( A n ) -   am ortizatsiya  a jra tm a la ri  yillik 
summasining (Aaj) asosiy kapital qiymatiga (Kas) nisbatining foizdagi 
ifodasidir, ya’ni
A
n
=
• , 0 °
113

---

Amortizatsiya ajratmasining yillik summasini aniqlashda  asosiy kapital 
qiymati  (Kas)  asosiy  kapital  xizmat  davrida  unga  kapital  ta’mirlash 
uchun qilingan sarflar (Rx) va  eskirgan mehnat vositalarini tugatishdan 
olingan mablag'lar (Mt) miqdori hamda mehnat vositalarining xizmat 
qilish muddati (Xm) hisobga olinadi..
A 
=   К  
+   P  -  M
 
100
aj 
Д '______ * ______ r
X M
Asosiy  kapitaldan  foydalanish  samaradorligi  «natija»  va  «xarajabmi 
taqqoslash qoidasidan kelib chiqib,  ishlab chiqarishning umumiy hajmi 
va foydalanishdagi asosiy kapital miqdori o'rtasidagi nisbatni aks ettiradi.
Asosiy kapitaldan foydalanish samaradorligi ko'rsatkichlari
----------- ►
1.  Qiymat ko'rsatkichlari:
asosiy kapitaldan olinadigan samara (Ks)
-  milli iqtisodiyot darajasida 
,z 
Я М М (С М М ,М Д )
Ka
bu yerda,
¥ А М М ( С М М ,М Д )  -y a lp i milliy mahsulot (sof 
milliy mahsulot,milliy daromad);
K ^ -a s o s iy   kapital  qiymati.
-  korxona darajasida
„  
YaM (УАД,Ғ)
К
bu yerda,
Y A M (Y A D ,F )  -   korxonaning  yalpi  mahsuloti 
(yalpi daromadi,foydasi).
К 1ч- asosiy  kapital qiymati.
• mahsulotning kapital sig’imi (  (K ^ .)
-  milliy iqtisodiyot darajasida
К   — 
^ ,L' 
s* ' 
YAMM (SMM,MD)
- korxona darajasida
К  
K "'
YaM (YaD,F)
1 1 4

---