T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 276 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
4 – rasm. Linzalarning turlari. 
 
Tashqi ko‘rinishiga qarab linzalar: ikki tarafi qavariqli, yassi qavariqli, ikki tarafi 
botiqli, yassi botiqli, bir tarafi qavariq-ikkinchisi botiqli, bir tarafi botiq ikkinchisi qavariqli 
bo‘lishi mumkin (
126 - rasm
). 
Optik xususiyatlariga qarab linzalar yig‘uvchi va sochuvchi linzalarga bo‘linadi. 
 
Yig’uvchi linza ko’pincha ikki tomonlama qavariq bo’ladi. 
 

---

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 277 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
Sochuvchi linzalar ko’pincha ikki tomonlama botiq bo’lib, qum soat shaklida bo’ladi. 
Sirt radiuslariga nisbatan qalinligi kichik bo‘lgan linzalar yupqa linzalar deb ataladi. 
Linzalarning sirtlari egriligi markazidan o‘tuvchi to‘g‘ri chiziq 
linzaning bosh optik o‘qi
deb 
ataladi. Bosh optik o‘qda yotuvchi va undan yorug‘lik nuri o‘tganda sinmaydigan nuqta 
linzaning optik markazi
deb ataladi. 
 
Linza oynaning oddiy qismi, plastik yoki ,bitta yuzasi yoki ikkala yuzasi ham qiyshiq 
bo’lgan boshqa shaffof material bo’lishi mumkin. 
Linza sirtlari egrilik radiuslarini (
R
1
va 
R
2
), linzadan buyumgacha (
a
) va uning 
tasvirigacha (
b
) bo‘lgan masofalar bilan bog‘liqlikligini ko‘rsatuvchi nisbat – 
yupqa 
linzaning ifodasi
deb ataladi. Bu ifodani keltirib chiqarish uchun eng qisqa vaqt talab 
qilinadigan usuldan foydalaniladi, ya’ni yorug‘lik nuri traektoriyasini bosib o‘tish uchun eng 
minimal vaqt talab qilinadigan traektoriya olinadi. 
________________________________ 
1
* -
belgisi bilan mustaqil ta`limga ajratiladigan mavzular belgilanadi
1
** - belgisi bilan mustaqil ta`limga ajratiladigan boblar belgilanadi

---