T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

Havo uchun gamma 
𝛾
=1,4 ga teng va M=29·10
-3 
kg/mol ga teng. 
 
1
* -
belgisi bilan mustaqil ta`limga ajratiladigan mavzular belgilanadi
1
** - belgisi bilan mustaqil ta`limga ajratiladigan boblar belgilanadi
 


G
k


---

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 249 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
 
O`rtacha havo haroratida tovush tezligi 330 dan 340 m/s gacha atrofida bo`ladi. 
 
Tovush tezligi balandroq haroratda yoki geliy kabi, yorug`roq gazlarda tezroq bo`ladi. 
Shuning uchun geliyda sizning ovozingiz chiyillab qoladi. 
To‘lqin jarayonining xarakteristikasi
deb muhit zarrachalarining muvozanat 
holatlaridan siljishiga aytiladi. Siljishning vaqtga va koordinataga bog‘liqligi 
to‘lqin 
tenglamasi
deb ataladi. 
Misol uchun, to‘lqin manbai koordinatasi boshi 0 nuqta bo‘lsin va 
, (3) 
qonun bo‘yicha garmonik tebranish hosil qilsin. Bu yerda 
- tebranishning 
amplitudasi, tsiklik chastotasi va boshlang‘ich fazasidir. U holda 0
X
o‘qidagi 
M
nuqtada 
kattalikning tebranishi 
tebranishdan faza bo‘yicha orqada qoladi: 
)
sin(





t
A


,
,
A

0


---

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 250 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
, (4)
Bu yerda 
– to‘lqinning 0
M = X
masofaga yetib kelishi uchun zarur bo‘lgan 
vaqt (
111 - rasm
), 
– to‘lqin soni, 
– to‘lqin uzunligidir.