T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 161 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
 
1-rasm. Ikkita bir jinsli qarshilikdan iborat elektr zanjiri
bu yerda 
R
– o‘tkazgichning elektr qarshiligi. Bir jinsli Silindrik o‘tkazgich qarshiligi 
quyidagicha ifodalanadi: 
, (31.2) 
bu yerda 
- o‘tkazgich uzunligi, 
S
– uning ko‘ndalang kesimi yuzasi,

- 
o‘tkazgichning solishtirma elektr qarshiligidir. Tok zichligi – 
va maydon kuchlanganligi
yo‘nalishiga mos bo‘lgan, uzunligi 
ga teng bo‘lgan Silindrik o‘tkazgichni olamiz (
2-
rasm
).
2-rasm. Bir jinsli Silindrik o‘tkazgich 
- tok zichligi yo‘nalishi maydon kuchlanganligi yo‘nalishiga mos keladi.
O‘tkazgichning ko‘ndalang kesimi yuzasidan oqib o‘tuvchi tok kuchi 
S
R





j


d
j

jdS
I


---

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 162 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
ga teng. O‘tkazgichning qarshiligini 
va undagi kuchlanish tushishini 
deb olsak, bu holda Om qonunini shunday ifodalasak bo‘ladi: 
yoki
Tok zichligi va maydon kuchlanganligining yo‘nalishlari bir xil bo‘lgani uchun 
, (31.3) 
bu yerda 

- o‘tkazgichning solishtirma o‘tkazuvchanligi. Bu ifoda 
Om qonunining 
differentsial ko‘rinishi
deb ataladi. Tok kuchi qarshilikdan o‘tayotganda, uning energiyasi 
o‘tkazgichni qizitishga sarf bo‘ladi 
, (31.4) 
bu ifoda 
Djoul-Lents qonuni
deb ataladi. 
Agar, tok kuchi vaqt bo‘yicha o‘zgarsa, u holda 
t
– vaqt ichida ajralib chiqayotgan 
issiqlik miqdori quyidagicha hisoblanadi: 
, (31.5) 
Elementar hajmda 
hajmda ajralib chiqayotgan issiqlik miqdori 
quyidagicha hisoblanadi: 
, 
, (31.6) 
bu yerdan birlik hajmdan birlik vaqt ichida ajralib chiqayotgan issiqlik miqdorini topamiz:
dS
d




Ed
U



d
dS
Ed
jdS


E
j



1
E
E
j








1
t
R
I
t
R
I
I
t
U
I
Q










2


t
Rdt
I
Q
0
2
dS
d
dV



dt
j
dS
d
dt
dS
j
dS
d
dt
RI
dQ
2
2
2
)
(











dt
dV
j
dQ




2

)
(
2
2
2
.
E
j
dt
dV
dQ
Q
sol











---