‘t oldirish tizim iga te X n ik X iz m a t k o ‘r s a t I s h (txk)

Ikkinchi bosqich 
(tranzistorni yopib to k o ‘tkazilm aydi) - k o n ta k tla r 
u zilganda baza В d a to k y o ‘qoladi va tra n z isto r yopiladi, k o llek to r -
e m itte r birikm asida to k b ir z u m d a Guda tez) y o ‘qoladi va yondirish
294

---

©
- - n
2
3
m i
11.6- rasm.
K ontakt tranzisitorli o ‘t oldirish tizim ining prinsipial chizm asi:
1- y o n d i r i s h g ‘a l t a g i ; 2 - t a q s i m l a g i c h ; 3 - y o n d i r i s h s v e c h a l a r i ;
G - a k k u m u l y a t o r b a t a r e y a s i ; K - k o l l e k t o r ; E - e m i t t e r ; B - b a z a ;
V T - t r a n z i s t o r ; O S - u z g i c h ;
g ‘altagida m agnit h a m d a elektr m aydonlarini energiya almashish jarayoni 
b o sh lan ad i (batareyali o ‘t oldirish tizim iga o ‘xshab).
K ontak tsiz-tran zisto rli o ‘t oldirish tizimi G A Z , Z I L , VAZ a v to m o ­
billar dvigatellarida q o H a n ila d i.
K o n ta k t-tra n z is to rli o ‘t oldirish tizim i q o ‘llanilishi y u q o rid a aytib 
o ‘tilgan b a r c h a m u a m m o la r n i t o ‘liq y e c h g a n i y o ‘q. U sh b u c h iz m a
(11.6- rasm ) b atareyali o ‘t oldirish tizim i kabi uzgich ja ra y o n la ri va 
silin d r svechalariga e n e rg iy an i taq sim la sh m e x a n ik usu ld a tarqatilishi 
saq la n ib q oldi, b u , o ‘z n a v b a tid a , r o to r va taq sim la sh q o p q o g ‘idagi 
k o n ta k tla rn i kuyishiga y o n d irish n i ilgarilatish b u rc h a g in in g o ‘zgarib 
ketishiga olib keladi. U n d a n tash q ari dvigatelni k a tta a y la n ish la r c h a s- 
to ta sid a k o n ta k tla r uzib u la n u v c h i to k m iq d o ri ikki b a r a v a r k am ay a d i, 
bu esa y o n d iris h g ‘altagini ik k ila m c h i c h u l g ‘a m i d a k u c h la n is h n in g
kam ayishiga olib keladi.
Bu rusum dagi o ‘t oldirish tizimi Z IL - 1 3 1 , U r a l- 3 5 5 - D , G A Z - 3 1 3 , 
Neksiya, Tiko, D a m a s avtomobillarida o ‘rnatilib, batareyali va tranzistorli 
o ‘t oldirish tizim in in g kam chiliklari y o ‘qolgan. U z g ic h -taq sim la g ic h
q a t ’iy b e lg ila n g a n v aq t b irligida e l e k tr o im p u ls ishlab c h iq a r a d ig a n
kontaktsiz d a tc h ik V D ka alm ashtirilgan (11.7- rasm).
V T tranzistorli b o sh q arish bloki orqali (11.7- ra sm d a b itta tra n z isto r 
k o ‘rsa tilg an ) im p u ls y o n d iris h g ‘altagi (1) ga keltiriladi. T a q sim la g ic h
(2) y u q o ri k u c h la n is h li im p u ls la r n i y o n d ir is h svechasi (3) ga uza ta d i. 
Bu r u s u m d a g i o ‘t o ld irish t i z im id a y u q o ri e n e rgiyali u c h q u n (50 m 
D J g a c h a ) va y u q o ri ik k ila m c h i k u c h la n is h (30 kV g a c h a ) olin ish i 
m u m k in .
1 1 . 9 . K o n t a k t s i z o ‘t o ld i r is h tizim i
295

---

V T
V D
11.7- rasm.