T o sh k e n t irrig a tsiy a va q ishloq xo‘ja L ig in I


Qadimgi  Hindiston  falsafasi



Download 8,66 Mb.
Pdf ko'rish
bet12/286
Sana11.01.2022
Hajmi8,66 Mb.
#347678
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   286
Bog'liq
Falsafa asoslari

Qadimgi  Hindiston  falsafasi. 
Qadimgi  H indiston  ham   in ­
soniyat  m adaniyatining  beshiklaridan  biridir.  Unga  xos  dastlab- 
ki  ta ’lim otlar  yozma  m anba  —  «Veda»larda  o‘z  aksini  topgan. 
«Yeda»lar  eram izdan  bir  yarim   m ing  yil  oldin  yozilgan  b o lib , 
mutaassib  dindor  hindu  uchun  oliy  m uqaddas  ilm   va  bashorat 
kitobidir.  H indular  «Veda»ni  oliy  tangri  Braxma  tom onidan  ay- 
tilgan  so'zlar  deb  biladi.  «Veda»da  hindularning  qadimgi  tari­
xi,  iqtisodiyoti,  dini,  falsafasi,  axloq  va  nafosatiga  oid  fikrlari 
aks  etgan.  «Veda»lar  bizgacha  to ‘rtta  to ‘plam   (samxitlar)  shak­
lida  yetib  kelgan.  Bular  —  «Rigveda»,  «Samaveda»,  «Yajurveda», 
«Adharvaveda»dir.
H ind  falsafasi  asoslari  «Upanishadalar»  nom i  bilan  m ashhur 
b o lg a n  m anbalarda ham   o‘z  aksini topgan.  «Upanishadalar»  sirli 
bilim  degan m a’noni anglatib, «Veda»larning falsafiy qismini tash­
kil etadi.  «Upanishadalar» yaxlit kitob yoki fa  safiy risola bolm ay, 
balki  turli  vaqtda  turli  m avzuda  ijod  etgan  nom a’lum   muallif- 
larning  m atnlaridan  iboratdir.  U larning  m azm uni  va  uslubi  har
31


xil va turlicha  falsafiy qarashlar mahsulidir.  «Upanishadalar»dagi 
falsafiy  mavzular,  asosan,  insonni  o‘rab  turgan borliq,  uning  ha- 
yotdagi  o‘rni  va  vazifasi,  tashqi  olam  va  inson  tabiati,  uning  h a­
yoti  va  ruhiyatining  mohiyati,  bilish  im koniyatining  chegaralari, 
axloq  m e’yorlari  haqidadir.  Falsafiy  m uam m olar  asosan  diniy- 
mifologik  nuqtayi  nazardan  bayon  etilgan.
Qadim gi  hind  falsafiy  m aktablar  ikki  guruhga  bo‘linadi. 
H indistonlik  faylasuflar  bu  guruhlarni  astika  va  nastika  deb 
ataydi.  Vedanta,  sankxya,  yoga,  vaysheshika,  n ’yaya va  m im ansa
—  astika guruhiga kiruvchi falsafiy maktablardir.  Ushbu  m aktab - 
larning  tarafdorlari  «Veda»ning  muqaddasligini  tan   olib,  birdan- 
bir haqiqat  undagina  ifodalangan,  deyishadi.  Chorvaka-lokayata, 
buddizm  va jaynizm   —  nastika  guruhiga  kiradi.
Chorvaka-lokayata  tarafdorlari  materialistik  ta ’lim otni  ilgari 
surganlari  uchun  «Veda»ning  muqaddasligini  tan   olishmaydi 
ham da olam ilohiy kuch tom onidan yaratilmagan,  «Veda»  haqiqiy 
bilim  bermaydi,  deb ta ’kidlashadi.  Buddizm va Jaynizm  diniy-fal- 
safiy m aktablar b o li shiga  qaramay,  ular ham   «Veda»ning  m uqad­
dasligini  tan   olmagan.  Sankxya  qadimgi  Hindistondagi  dualistik 
falsafiy maktab b o lib ,  olam asosida moddiy unsur (prakriti)  mod- 
da  va  ru h   (purusha)  yotadi,  deb  hisoblaydi.  Bu  yo‘nalishga,  aso­
san,  olamdagi barcha  narsalar ikki unsurning turli teng  miqdorda 
(proporsiyada)  birikishidan  yuzaga  keladi,  olam  sababiyat  orqali 
rivojlanadi,  olamda  uchta  sabab  mavjud,  deyiladi.  U lar  quyidagi- 
lardir:  moddiy sabab,  yaratuvchi sabab,  aloqador b o lm ag an  sabab. 
Bu  falsafiy  maktab  haqida  buyuk  bobokalonimiz  Abu  Rayhon 
Beruniy  «Hindiston»  asarida  atroflicha fikr yuritgan.

Download 8,66 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   286




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish