T o s h k e n t a b L a L l I b n s I n o n o m I d a g L

* Karvor yollarida barpo eliladigan usti berk suv ombori, hovuz.
64
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

shug‘ullanganlar. «Kitob gumbazi* tarixda *Tem ur akademiyasi* 
nomi bilan ham ma’lum. Bu «akademiya»da xizmat qilgan olimlar 
ro'yxatida biz hakimlardan quyidagilaming ismlarini uchratdik: 
M avlono Fazlulloh Tabriziy, M a vlo n o M a n su r ibn M uham m ad 
Yusuf, M avlon o Xisom iddin Ibrohim Kermoniy. M a'lum otlarga 
ko'ra Mavlono Fazlulloh Tabriziy Temuming shaxsiy tabibi bo‘lgan.
Tem ur mamlakat obodonchiligi va aholi sog‘lig‘iga alohida 
ahamiyat bergan. Bu haqda Tem urning o ‘zi yozgan, yoki aytib 
turib yozdiigan «Temur tuzuklari» («Tem ur qonun-qoidalari») 
nomli mashhur kitobida bunday deyilgan: « M e n amr etdimki, 
katta-kichik har bir shahar va qishloqda masjid, madrasa va 
xonaqohlar bino etsinlar, faqiru-miskinlarga langarxona* sol- 
sinlar, kasallar uchun shifoxonalar qurdirsinlar va ularda ishlash 
uchun tabiblar tayinlasinlar*. Tem urning buyruq va farmonlari 
vojib hisoblangan, ular so‘zsiz bajarilgan. Bundan kelib chiqadiki, 
Tem ur zam onida (X lV -a s r) 0 ‘zbekiston hududidagi har bir 
shahar va katta qishloqda kasalxona bo‘ Igan. Samarqandning o‘zida 
* D o r ush-shifoh*, deb ataiuvchi katta kasalxona barpo etilgan. 
Tem ur unga boshliq qilib, o ‘sha vaqtlardagi yirik hakimlardan 
biri bo'lgan M ir Sayid Sharifni tayinlagan ekan. « D o r ush- 
shifbh»da yana bir k o 'z g a k o ‘ringan hakim M a n s u r ibn 
M u h a m m a d Y u s u f ishlagan. Bu olim «K itob gum bazi»da 
saqlanuvchi tibbiy kitoblarning ko'piga sharh tuzgan. 0 ‘zi ham 
tibga oid bir rechta asar yozgan. Bizga bu muallifning «Odam 
gavdasining tuzilishi», «M ansum m g to‘liq to‘plami» va « G ‘iyosiya» 
nomli asarlari ma’lum.
«Odam gavdasining tuzilishi» kirish qism, 4 bob va xotimadan 
iborat. Kirish qismida odam gavdasining tuzilishi haqida um um iy 
m a'lum ot beriigan. S o ‘ng suyaklar, mushaklar, qon tomirlari va 
asab tomirlari bayon etilgan.
«Xotima»da ayrim a'zolar haqida so 'z yuritiladi. «M ansum ing 
to'liq to‘plami»da kishi salomatligini saqlash, kasalliklaming sabablari, 
bemoiga tashxis qo‘yish va ulami davolash masalalari bayon etilgan. 
Turli kasalliklarda ishlatiladigan dorilarham ko‘isatilgan.
«G ‘iyosiya» haqida yetarii ma'lumot yo‘q. Ma'lumotlaiga ko'ra bu 
kilobning bir nushasi Kalkutta shahridagi kutubxonada saqlanar ekan.
Tem ur « D o r ush-shifoh»da xizmat qilgan hakimlarga yaxshi 
maosh to'lagan. D n in g b u ym g'i bilan hakim lam ing maoshi