T k 1 Kommunikativ

Mustahkamlash- 10 daqiqa
1. Genlar dreyfi ni tushuntirib bering.
2. Populatsiya to‘lqinini tushuntirib bering.
3. Alohidalanishni tushuntirib bering.
Uyga vazifa – 3 daqiqa
Tayanch so`zlarni yozish. 184-191 -betlarni o`qish, jadval asosida metodlar vazifasini tushuntirish .
Baholash- 3 daqiqa
O`T.I.B.D.O` Maxsudxagova M.K_______
Sana: Sinf: 10-^{a __________________} 10-^{b _________________} 10-^{v_______________} 10____________
53- Mavzu. Turlarning paydo bo‘lishi
I.Darsning maqsadi:
a) ta’limiy: O`quvchilarga biologiya fanining tarmoqlari, metodlari,muammolari haqida ma`lumotlar berish.
b) tarbiyaviy: O’quvchilarni biologiya fanining asosiy mohiyatini o`rganishga, shaxs sifatida shakllantirishga,kasb tanlashga undash
v) rivojlantiruvchi: O`quvchilarning tirik organizmlar tuzilishi ,rivojlanishi ko`payishi,kelib chiqishi haqida ko`nikmalarini rivojlantirish.
Darsning turi:Aqliy hujum, munozarali savollar, klaster usuli
Darsning usuli: mantiqiy fikrlash, hamkorlikda ishlash
Darsning jihozi: Darslik ,ko’rgazmali qurollar, tarqatma materiallar,slayd, ilmiy ma`lumotlar
d) tayanch kompetensiyalar: 2 biologiya darslari, darsdan tashqari ishlar, sinfdan tashqari mashg‘ulotlarda faolishtirok etish;
tabiatda o‘z xatti-harakatlari bilan o‘zini nazorat qila olish.
Darsning borishi (reja): 45 daqiqa
1.Tashkiliy qism: 3 daqiqa
Salomlashish, tozalikni aniqlash, davomatni aniqlash,darsga tayyorgarlik ko`rish
2. Uyga vazifani so`rab baholash: 12 daqiqa og`zaki so`rov, daftarni tekshirish, tarqatma materiallar
1. Genlar dreyfi ni tushuntirib bering.
2. Populatsiya to‘lqinini tushuntirib bering.
3. Alohidalanishni tushuntirib bering.
3.Yangi mavzu bayoni:15 daqiqa
Tabiatda yangi turlarning hosil bo‘lish jarayoni mutatsiyalarga boy bo‘lgan populatsiyalarda boshlanadi. Olimlar tur paydo bo‘lishini uchta asosiy usulini farq qiladilar. Birinchi usulda turlar soni oshmagan holda bir tur o‘rnini ikkinchi yangi tur egallaydi. Ikkinchi usulda ikki xil turga oid organizmlar chatishishi natijasida uchinchi turning kelib chiqishi kuzatiladi. Uchinchi usul belgilarining ajralishi – divergensiya bilan bog‘liq Individlar bir tur doirasida har xil populatsiyalarga mansub bo‘lsa va erkin chatishib, nasl bersa, tur yaxlit va butun hisoblanadi. Yangi tur hosil bo‘lishi uchun esa populatsiyalar orasida lohidalanish yuzaga chiqishi kerak. Allopatrik yo‘nalish yoki geografik alohidalanish bilan tur paydo bo‘lishi. Tur areali kengayganda yoki yirik geologik jarayonlar: qit’alarning surilishi, tog‘ hosil bo‘lishi, suv to‘siqlari natijasida bir nechta alohidalashgan populatsiyalar paydo bo‘ladi. Populatsiyalardagi irsiy o‘zgarishlar, yashash uchun kurash va tabiiy tanlanish natijasida asta-sekin populatsiyalardagi gen tarkibida farq paydo bo‘la boshlaydi. Bu jarayon yangi tur hosil bo‘lishiga olib keladi. Filippinda 10 ming yil oldin paydo bo‘lgan Lanao ko‘lida yagona bitta ajdod baliq turidan simpatrik yo‘nalish bilan
18 ta baliq turi, yonsuzar qisqichbaqa turkumining bir ajdod turidan 250 ta yangi tur paydo bo‘lgani ma’lum. Shu singari sim patrik yo‘nalishdagi yangi turlarning paydo bo‘ lishi ekologik alohidalanish
nati jasi ekanligidan dalolat beradi. Ekologik alohidalanish natijasida umumiy areal doirasida chittaklarning 5 turi kelib chiqqan. Katta chittak bog‘larda yirik hasharotlar bilan, moskovka chittagi hasharotlar tu xumlari va qurtlari bilan, lazorevka chittagi daraxt, butalar po‘stlog‘i orasidagi mayda hasharotlar bilan, kokilchali chittak esa o‘simlik urug‘lari bilan oziqlanadi. Xromosoma va genom mutatsiyalari, duragaylash natijasida yangi tur larning hosil bo‘lishi ham simpatrik tur hosil bo‘lish yo‘nalishiga misol bo‘ladi. Ba’zi hollarda hujayraning bo‘linish jarayonida tashqi muhitning omillari ta’sirida xromosomalarning tarqalishi buziladi.