Т и б б и ё т о л и й би л и м го Х л а р и

в р а ч л а р д а н
т а ш ^ а р и
и н ж е н е р - м е х а н и к л а р д а н
и б о р а т
к а т т а б и р б р и г а д а и ш л а ш и к е р а к . Д а р х и л к а с б э Г а л а -
рининг бир т ан, б и р ж о н б у л и б и ш л а ш л а р и н и т а ъ м и н л а ш
^ о зи р г и ш а р о и т д а цийин м у а м м о л а р д а н ^ и с о б л а н а д и .
Х у л о с а ц и л и б
а й т г а н д а . х и р у р г и я с о ^ а с и д а г и д е о н т о ­
л о г и я м у а м м о л а р и у з
а к т у а л л и г и н и й у ^ о т г а н и йу^ , ак-
с и н ч а , х а р б и р м е д и ц и н а
х о д и м и д а н , а й н и ^ с а , т а л а б а ­
л а р д а н , х;аттоки ^ а м ш и р а л а р д а н ^ а м у з с о ^ а с и н и н г ж о н -
к у я р и , б и л и м д о н и б у л и ш н и т а л а б э т а д и .
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

И л м и й -тех н и ка тез с у р ъ а т л а р д а ри в о ж л а н и б б о р а ё т - 
ган бугунги к у н д а хирургик б ем орл арн и н г о п е р а ц и я д а н
олдинги ва у л а р н и н г т езд а согайиб кетиш и учун о п е р а ­
ц и я д а н кейинги п а р в а р и ш и муз^им урин э га л л а й д и . Б е ­
м о р л а р п а р в а р и ш и д ав о м и д а эса деонтологиянинг аз^а- 
мияти низ^оятда к а т т а д и р .
Б ем о р га т у л и ^ з^амдардлик ^илинади, унинг ахволини: 
ту ш у н га н д а ги н а б ем ор билан ти ббиёт ходими ур т а с и д а
давони н г н аф б ер и ш и га ишонч, самимий м ун оса ба т ур- 
н атилиш и мумкин. М езфибонлик, м а ъ н а в и й ёрдам , са- 
мимийликнинг ф ой д а си дори м о д д а л а р д а н кура купдир„ 
Я^ин у т м и ш д а ти б б и ёт з^амширасини « ш а ф ^ а т х ам ш и - 
раси» деб б е ж и з айти ш м аган . 
Азоб ч екаётган о д ам га 
рах м ц и л м а й д и га н , бепарво, худбин од ам н и нг тиббиёт 
м у а с с а с а с и д а и ш л а ш и г а йул 1$ й и б булмайди.
Т иббиёт х а м ш и р а с и беморни тек ш и риш да, уни турли: 
хил о п е р а ц и я л а р г а т а й ё р л а ш д а , шифокор тай и н л а га н да- 
во м у о л а ж а л а р и н и а м а л г а ош ириш да, б ем орлар пирва- 
ри ш и д а бев оси та ц атн аш а д и . Б ем ор билан м уом ал а ^ил- 
ган кичик 
ва ;урта тиббиёт ход и м лари бемор хаёлини: 
OFHp у й -ф и к р л а р д а н з^оли цилиши, чалгитиши, уни тетик- 
лан ти риб , 
к у н гл и д а согайиб кетиш га ишонч уйготиши 
ке рак. Б у н д а а л б а т т а беморнинг индивидуал хусусият- 
л ар и н и ва м а з к у р ф у р са тд а ги ахволини з^исобга олиш 
з^ам л ози м ; бир б ем орн и чидаб ту р и ш га кундириш к е р а к
бу л с а (« С а л огрийдию , лекин кейин енгил тортасиз» —
д е б ) , б о ш ^ ас и н и з^ар хил гап -с узла р билан андармон к;и- 
лиш к е р а к б у л а д и ва з^. к.
Б е м о р л а р ку п и н ч а у р т а ва кичик тиббиёт ходим лари- 
д ан узи ни н г д и а гн о зи ва ^ан д ай н а т и ж а билан тугаш ини 
. су р а ш а д и . Б е м о р н и н г д ард и б ед ав о б улса, айникса унда 
х а в ф л и у с м а (р а к ) 
к а сал л и ги булса, буни унга айтиш 
м у т л а ^ о я р а м а й д и . К а с а л л и к н и н г ^ а н д а й як ун л а н и ш и га 
ке л г а н д а з^амиша 
комил ишонч билан
эсон-омон утиб 
ке тад и д еб а й ти ш к е р ак .
Б е м о р н и н г о л д и д а у яхши туш ун м айд и ган ва кун гл и ­
д а в а л и м а в а цур^инч уйготадиган: «шок», «агония», 
«^он т у ф л а ш » , «гем атом а», «коллапс» сингари и б о р а л а р - 
ни и ш л а т м а с л и к к е р а к . Н а р к о т и к уй ^у ва з^атто ю заки 
к о м а з^олатидаги б е м о р л ар з^ам б а ъ з а н п а л а т а д а г и гап- 
с у зл а р н и э ш и ти б , кун глига тугиб цуйишини эсдан Ч51цар- 
м а с л и к к е р а к . Ч у н к и бемор кун гл ига озор етадиган бу'л- 
са, б у ун ин г ахвол и ни оги р л а ш ти р и б цуйиши, б а ъ зи
л о л л а р д а эса д ав О л ан и ш дан бош тортиб, х.атто узини узи
у л д и р и ш г а ури ни б к ури ш га с а б а б булиши мумкин. Гоз^о
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

«беморлар бетоцат, д а в о д а н кунгли ту л м а й , гумонсирай- 
д и г а н булиб цолишади, у л а р д а эс-)\уш 
ай н иб цолиши, 
га л л ю ц и н а ц и я л а р , в ас в а с а б ули б тури ш и мумкин. Ана 
ш у н д а й цолл арда кичик в а у р т а ти б б и ёт ход им лари
•сабр-тоцатли ва х у ш м у о м ал а б у л и ш л а р и з а р у р . Бем ор 
б и л а н ^еч цачон r a n т а л а ш и б утириш я р а м а й д и , лекин 
д а в о ч ораларининг з ар у р л и ги н и т у ш у н ти р а о л иш керак.
Ш у билан бирга а^воли унча огир б у л м а г а н б е м о р ­
л а р , од атд а, интизомни, д а в о реж им ин и б у з а д и л а р : па- 
л а т а л а р д а чекади лар, 
спиртли и ч и м л и к л а р
и ч а д и л ар . 
Б у н д а й ц олла рда у р т а ва кичик тиббиёт х о д и м л а р и ин- 
т и зо м бузилиш ига 
йул ц у й м асл и к л ар и , 
ц а тти ц ц у л бу- 
л и ш л а р и , аммо цуполлик ц и л м а с л и к л а р и к е р а к .
М ед ицина цамш ираси ни н г таш ци ки ё ф а с и к а т т а а^а- 
м и я т г а эга. И ш га к е л га н д ан кейин у д а з м о л л а н г а н тоза 
х а л а т ёки м азкур м у а с с а с а д а раем б у лг а н к и й и м л а р н и
кийиб олади, кучада кийиб ке лга н п о й а б за л и н и осон то- 
з а л а н а д и г а н ва ю рган да товуш ч и ц а р м а й д и г а н ш и п пак 
с к и а л о ^ и д а 
туф ли га а л и ш ти р ад и . 
С о ч л а р и н и махсус 
ц а л п о к ёки д уррач а таги га бостириб о л ад и . С а р а н ж о м
в а о зо д а тиббиёт ходим аси бемор ку н гл и д а ишонч 
y f i F O -
т а д и . Ва, аксинча, ки й и м -кеч ак да ги п а л а -п а р т и ш л и к , ха- 
л а т н и н г кир булиши, ц алпоц ёки румол т а г и д а н сочлар- 
нннг чициб туриши, ^ а д д а н ош и рн б п а р д о з -а н д о з цилиш, 
ти р н о ц л а р н и устириб буяш — м а н а ш у л а р н и н г ^ а м м а с и
б е м о р кунглида тиббиёт ^а м ш и р а с и н и н г юцори м а л а к а -
•енга, унинг аниц, то за ва пухта иш лай о л и ш и г а ш уб ^а 
п ай д о килади. 
Бемор ш у б х а л а р н б у н д ай ^ о л л а р д а ку- 
пннча уринли булади. Б а ъ з а н бемор о г и р л а ш и б цолиши 
мумкин, лекин урта ва ки ч ик ти бб и ёт х о д и м л а р и саро- 
с и м а г а ёки в а ^ и м а га т у ш м а с л и к л а р и к е р а к . К,андай Мо­
д и с а руй берса ^ам
(ш о в у л л а б цон кетиш и, ю р а к рнт- 
мининг туса тда н издан чициши, шок, а г о н и я, к л и н и к 
у л и м ^ о л а т л а р и д а ) ти бб и ёт х о д и м л а р и н и н г б а р ч а хат- 
тн-з^аракатлари ж у д а
аниц ва ишончли б у л и ш и к е р ак . 
В а з и я т ц ан ч а л и к хав о ти р л и б у л с а, 
ш у н ч а л и к п аст то- 
в у ш д а гапириш ке р ак. Б и р и н ч и д ан , б е м о р н и н г
;узига, 
ага р у ^уш и д ан к е тм аган б у л с а , б а ц и р и ц -ч а ц и р и ц л а р
ёмон та ъ с и р курсатади; икки н чи д ан , бу б о ш ц а б е м о р л а р ­
нинг тинчини бузади, ^ а я ж о н л а н т и р а д н , у л а р н и н г
с о р л и
- 
рига з а р а р е т к азад и ; учинчидан, б у л а р б е м о р г а уз в ац - 
т н д а ва м а л а к а л и ё р д ам к у р с а т н ш г а х а л а ц и т б е р а д и .
М ед и ц и н а ^ам ш и раси н и н г купинча б е м о р д а н т а ш ц а -
ри, унинг ц ари ндош -урурлари в а яцин о д а м л а р и б и л а н
м у л о ц о тд а булиш ига турри к е л а д и . Б у н д а >^ам, ю ц о р и д а
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

а й ти б у т и л га н и д е к , э ^ ти ё тк о р л и к т ал а б этил ад и . Б е м о р -
д а н д а р д и н и н г бедаволиги ни ёки а^волининг огирлашиб- 
^ о л га н и н и яш и р г а н ^ о л д а буни унинг ^ а р и н д о ш л а р и г а
ётиги б и л а н туш унтириш ке рак. Б и р о ^ у л а р о р а с и д а ^ам 
бемор о д а м л а р булиши мумкин, шуни ^исобга ол и б , у л ар 
б и л ан г а п л а ш г а н д а ни.^оятда э^тиёткор ва а н д и ш а л и
булиш к е р а к . Бем орни кургани келган о д а м л а р билан: 
г а п л а ш и ш д а и олдин врач билан масла.^атлаш нш ке рак.
А й н и ^ с а т ел е ф о н д а г а п л а ш г а н д а э.^тиёт б^лиш , хусу- 
сан б и р о р ж и д д и й х а б а р н и айтмаслик, б ал ки ш и ф о х о н а - 
га ке ли б в р а ч билан ш а х с а н г ап л аш и ш к е р а к л и ги н и ту - 
ш у н ти р и ш лозим.
А к с а р и я т ^ о л л а р д а беморнинг ц ари нд ош л ари б ули м - 
д а б у л м а г а н д о р и -д а р м о н ла р н и топиш да уз ё р д а м л а р и н и
т а к л и ф э т а д и л а р . Б у н д а й так ли ф н и м ул ой им ли к билан» 
леки н ц а т ъ и я н р а д этм оц керак.
Д о р и - д а р м о н л а р б и л ан т а ъ м и н л а ш д а в о л а ш муасса- 
саси м а ъ м у р и я т и н и н г бевоси та в ази ф аси ^ и с о б л а н а д и ва 
з а р у р б у л г а н д а ^ а р ^ а н д а й дорини расмий йул бил ан
топиш м ум к ин .
Т и б б и ё т ^ а м ш и р а с и
уз м ала кас и н и доимо 
ош и ри б
б ориш и л о зи м . Д а в о л а ш муассасасид аги ум ум и й м у^и г 
бунга ё р д а м бериш и к е р а к .
Х И Р У Р Г И К С Т А Ц И О Н А Р Д А Г И ПАЛАТАЛАР, О П Е Р А Ц И Я
! 
Б Л О К И
ВА Я Р А Б О Г Л А Ш Х О Н А Л А Р И Г А К ? Й И Л А Д И Г А Н
С А Н И Т А Р И Я Т А Л А Б Л А Р И
М а ъ л у м к и , хи рургик п роф илдаги б у л и м л а р д а н : ум у ­
мий хи рургик, Л О Р , урологик, трав м атологи к, онколо- 
гик, о ф т а л ь м о л о г и к ва б опщ алар, ^а б у л х о н а були м й ,, 
о п е р а ц и я х о н а л а р и в а анестезиология, р е а н и м а ц и я б у -/ 
л и м л а р и б и л ан бир б инода ж ой л аш и ш и л о зи м , чунки" 
у л а р бир-би ри б и л ан узвий рави ш д а б о гл ш у ш р . Хозир- 
ги в а ^ т д а п а л а т а б у ли м л а р и н и н г 44 д ан ортик т у р л а р и
м а в ж у д д и р .
Ч е т м а м л а к а т л а р д а , айни^са кейинги й й л л а р д а Ан-. 
гл ия, Ф р а н ц и я ва А ^ Ш д а а й л а н а ш а к л и д аг и б у ли м л а р ; 
к у п л а б ' ц у р и л м б ^ д а . А й л а н а Шаклдаги б у л и м л а р н и н г ' 
а ф з а л л и г и уги щ ж о й л а р и н и н г цис^ариш и ^ и соб и га хо: 
д и м л а р н и н г б е м о р л а р билан муло^от д а в р ш ш узай ти --1 
ри ш д й р. 51на шупн м а м н у н и я т билан к;айд ц и л и ш к ерак-; 
ки, а й л а н а ш а к л д а г и ^ у р и л га н бинода 
тутри бурчак 
ш а к л и д а г и бино б у л и м и га нисбатан б ир-би ри га утишда 
к а м вадт" е а р ф л а н и ш а ф з а л л и г и бор. М а м л а к а т и м и з д а
ш у н д а й б и н о л а р д а н бирй онкологпк м а р к а зд и р . 
,v
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Б у л и м л а р од атд а 60 ури нга м у л ж а л л а н г а н б у л а д и . 
А й р и м ^ о л л а р д а 25—40 уринли махсус ж а р р о х л и к бу- 
л и м л ар и очиш га 
рухсат э ти л ад и . 
З а м о н а в и й п а л а т а
б у л и м л а р и утиб кетилм айди ган и кки та с е к ц и я д а н ибо- 
р а т булиши к е р а к ва у л ар з а л , ш л ю з ёки коридор б и л ан
ту т а ш т и р и л га н булади. ^ а р бир с е к ц и я д а 30 т а д а н урин, 
б и р
ё ш гач а булган б о л а л а р учун эса 24 урин б ули ш и
керак. П а л а т а л а р булимида ц уй и д аги х о н а л а р к у з д а
тути л ад и : н авбатчи ^а м ш и р а пости (4 м 2), м у о л а ж а л а р
хонаси (18 
м
2) , 6
о р л о в
хонаси 
( 2 2
м 2), ошхона (у р и н л а р
сони у р и н л а р умумий сонининг 50— 60 фоизини т а ш к и л
.килиши к е р а к ) , оц ли ^ларн и с а р а л а ш ва и ш л а т и л г а н
.оцли^ларни, то за л а ш
в о с и т а л а р и н и
caiyiani 
хонаси 
(15 м2), ван н а хонаси (12 м2), к л и з м а хонаси (8 м2), 
х о ж а тх о н а (э р к а к л а р , а ё л л а р в а ход и м л а р учун ало- 
х и д а ).
Б у л и м д а булим мудирининг хонаси (12 м2), орди- 
и а т о р л а р хонаси (10 м2), к а тта ^ а м ш и р а хонаси (10 м2), 
л у ж а л и к ^ ам ш и р аси (сестра х о з я й к а ) хонаси (10 м2) 
ва 
к. булиш и керак.
Х,ар бир к л и н и к а д а профессор, д о ц е н тл а р учун иш 
к а б и н е т а ва 10— 12 кишига м у л ж а л л а н г а н ук;ув х о н а л а - 
ри булиши керак.
П а л а т а л а р эса б ем орл арн и нг д а в о л а ш м у а с с а с а с и д а
ёти б д а в о л а н а д и г а н жойидир. Ж а р р о х л и к б у л и м л а р и - 
нинг п а л а т а л а р и д а битта ури нга 7 м2, б о л а л а р б у л и м и д а
6 м2 тугри келиш и керак. К у й г а н л а р учун б у л и м д а , б и т ­
та уринга 10 м2 жой турри кели ш и к е р ак . А к с а р и я т п а ­
л а т а л а р 4 уринга м у л ж а л л а н г а н б ули ш и к е р а к ва шу- 
нин гд ек 2 та икки уринли ва 2 та бир ури нл и п а л а т а л а р
-\ам булиши керак. П а л а т а д а у р и н л а р н и н г о п ти м ал сони 
3 та гача булмори д аркор.
Б и р ёш гача булган б о л а л а р н и 2 ури нл и п а л а т а г а ,
бир ёш дан к а тта б о л а л ар н и 4 д а н куп б у л м а г а н у р и н ­
ли п а л а т а л а р г а ж о й л а ш т и р и ш к е р а к . Б и р ё ш г а ч а б у л ­
ган б о л а л а р учун к атта п а л а т а л а р н и а л о ^ и д а б о к с л а р - 
га булиш керак. }^ар бир боксд а 1— 2 т а д а н ури н б у л и ­
ши керак. Ч а ц а л о ц л а р учун а ж р а т и л г а н б о к с л а р г а цу- 
йилган к а р а в о т л а р 2 т а д а н о ш м а с л и г и к е р ак . Б и р к а - 
са л га м у л ж а л л а н г а н ва с а н и т а р и я та р м о р и га э г а б у л ­
ган п а л а т а (я ри м б оксл ар) д а н и з о л я т о р с и ф а т и д а фой- 
д а л а н и ш мумкин. Т а ш ц а р и д а н а л с ц и д а к и р и л а д и г а н
б о к с л а р ги н а т^л и ц и зо л яц и я ц и л и н ад и .
. Б о л а л а р хирургияси б у л и м л а р и д а э м и з и к л и б о л а л а р
учун, бир ёш д а н олти ё ш гач а б у л г а н б о л а л а р учун в а
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

к а т т а ёш даги б о л а л а р учун п а л а т а л а р а ж р а т и л и ш и к е ­
рак . К а тта м а р к а з л а р д а ч а л а турилган ч а ц а л о ц л а р учун 
)^ам п а л а т а л а р а ж р а т и ш керак.
Б о л а л а р м у а с с а с а л а р и д а : а) к а с а л х о н а ичи инфек- 
цияси т а р ц а л и ш и н и н г олдини олиш учун к а м и д а 25 ф оиз 
п а л а т а л а р и зо л я ц и я л а н га н , яъни а ж р а т и л г а н булиш и 
керак.
б) 15— 20 минут д а в о м и д а бем орларн и э в а к у а ц и я ци- 
лиш , яъни 
бопщ а ж о й г а кучириш имконияти (к у п л а б
л и ф т л а р , кенг з и н а п о я л а р ) яра ти л га н булиши;
в) м а ш р у л о т л а р ва уйин учун махсус х о и ал ар а ж ­
рати л ган булиш и ке рак.
г) 20 ф ои зга яцин о н ал ар учун цуш имча уР1!НлаР' 
а ж р а т и л и ш и к е р а к . Д а р бир п ал ата н и н г ички буёри, ме- 
б е л л а р ва ёр и ти л и ш и б еморлар ка й ф и я ти н и к у та р и ш г а 
ва д ав о с а м а р а с и н и ош ириш га х и зм ат цилиши керак. 
Д озирги д а в р д а к а с а л х о н а л а р д а оц ран г билан бнрга- 
л и к д а бош ца р а н г л а р н и ц уллаш кенг туе олмокда. Па- 
л а т а л а р д а ю виниш ж о й и ва ой налар, умумий ва .\ар бир 
к а р а в о т учун а л о ц и д а ёритиш, ^ а м ш и р а н и чацириш сис­
тем аси ва р ад и о н и цулоцца тутиб эшитиш си стемаси 
к у зд а тути лга н б ули ш и керак. Б и р ёки икки уринли п а ­
л а т а л а р ц у ш и м ч а м а р к а з л а ш т и р и л г а н ки слород бериш
ва в а к у у м -с и с т е м а л а р билан ж и ^ о зл а н и ш и зарур.
М е т а л л к а р а в о т л а р билан ж и ^ о з л а н г а н п а л а т а л а р
д и ц ц атга с а зо в о р д и р , бу эса вен ага дори цуйиш учун 
ш т а т и в л а р у р н а т и ш ва скелетдан тортиш учун мосла- 
м а л а р у р н ати ш и мконини беради. А к с а р и я т к а р а в о т л а р
ф у н кц и о н ал б ули ш и керак. П а л а т а л а р д а яна к а р а в о т
ёнида т у р а д и г а н тум б очк а, кийим илгич, умумий стол- 
сту л л а р ,