T. Bushuy, F. Ruzikulov qiyosiy tipologiyaning dolzarb muammolari ma’ruzalar matni



Download 0,75 Mb.
Pdf ko'rish
bet46/58
Sana28.12.2020
Hajmi0,75 Mb.
#53951
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   58
Bog'liq
qiyosiy tipologiya dolzarb muammolar (1)

5. Shaxs va son kategoriyasi 

Shaxs  –  bu  fe’lning  grammatik  kategoriyasi  bo‘lib,  u  fe’l  anglatgan  ish-harakatning  bajaruvchiga 

tegishliligini bildiradi (Грамматика современного русского литературного языка…1970, с.382). 

Ish-harakat bajaruvchisi so‘zlovchi, uning hamsuhbati yoki ushbu muloqotda qatnashmagan uchunchi 

shaxs  bo‘lishi  mumkin.  Shunga  ko‘ra  grammatik      uchta  shaxs  farqlanadi:  birinchi  shaxs,  ikkinchi  shaxs, 

uchunchu shaxs. 

Ingliz  tilida  shaxs  kategoriyasining  morfologik  usul  bilan  ifoda  etilishi  rus  tilidagidek  yaxshi 

rivojlanmagan.  U  faqatgina  hozirgi  zamon  III  shaxs  birlikda  aniq  shaklan    o‘z  ifodasini  topgan  xolos:  (he) 

says, (he) speaks va hokazo. O‘tgan zamonda bu kategoriya o‘z shaklini umuman yo‘qotgan. Kelasi zamonda 

esa  I shaxs uchun  shall ko‘makchi  fe’li  va qolgan shaxslar esa  will  ko‘makchi  fe’lining ishlatilishi  shaxslar 

o‘rtasidagi  farqlarni  ifodalaydi.  Lekin  bu  farqlar  hozirgi  paytda  asta-sekinlik  bilan  yo‘qolib  boryapti. 

Birinchidan,  will  fe’lida  shall  fe’lini  siqib  chiqarishga  moyillik  mavjud,  ikkinchidan  esa  og‘zaki  nutqda 

ko‘makchi  fe’llar  o’rtasidagi  farqni  ifodalamaydigan  ega  bilan  qo‘llaniladigan  ‘ll  qisqartmasi  ko‘p 

ishlatilmoqda. Masalan: “The window’ll be ten shilling”, she said (Wain). 

Shaxs kategoriyasining shaklan boshqa fe’llardan farqli tomoni - hozirgi zamon I va III shaxs birlik va 

ko‘plikda o‘zining “am” va “is” suppletiv shakllariga ega bo‘lgan  “to be” fe’li shakllaridir. O‘tgan zamonda 

bu  fe’l  qisman  I  va  III  shaxs  birlikda  “was”  shakli  bilan  beriladi.  Shaxs  kategoriyasining  ko‘plik  shakli 

ifodalanmagan. 

Rus tilida shaxs kategoriyasi fe’lning hozirgi va o‘tgan zamon shakllarida ifodalanadi.  

Ingliz tilida son kategoriyasi fe’llarda aniq ifodalanmagan. Bu kategoriyani “to be” fe’lining hozirgi ba 

o‘tgan  zamondagi  shakllari  ifodalaydi  (birlikda  “is”,  ko‘plikda  “are”,  “were”).  –(es)  s  morfemasi  hozirgi 

zamon III shaxs birlik shaklini yasaydi: speaks, writes. 

Rus tilida son kategoriyasi hamma zamonlarda barcha fe’llarga tegishlidir. 


Download 0,75 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   58




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish