T azimov, U. E. Raxmatov organik olamning rivojlanishi va antropologiya (ii-qism)

Orangutan avlodi: bu avlodning 1ta turi 2ta kenja turi bor. Uning bittasi Kalimantan orolida, ikkinchisi Sumatra orolida yashaydi. Orangutanlarda jinsiy dimorfizm kuchli rivojlangan. Masalan: Kalimantan orolidagi orangutanning erkagi 159kg, urg'ochisining vazni 81kg. Ba'zilarida 200 - 250kg.

6-rasm. Orangutan

Sumatra orolidagi orangutanlar, Kalimantan orolidagi orangutanlarga nisbatan anchagina kichik bo'ladi. Uning erkaklari 70kg, urg'ochilari 35 - 40kg atrofida bo'lib, gavda uzunligi o’rtasida urg'ochi va erkaklarida farq kuzatilmaydi. Yunglari ayniqsa yelka tomonda uzun bo'ladi. Rangi qizg'ish - qo'ng'ir, yoshi ortgan sari to'q sariq - qoramtir rangga kiradi. Sumatra orangutanlarining yungi biroz ochiq rangda bo'ladi. Ularning peshonasi va yuqori j'ag'lari biroz oldinga chiqqan. Tomoq ostida ovoz halqalari rivojlangan. Qo'llari uzun, barmoqlari ham uzun, keng, bash-maldog'i rudiment holatda. Oyoqlari nisbatan kalta, barmoqlari uzun lekin 1-barmoq kalta bo'ladi. 5-rasm.

Orangutan - o'rmon odami degan ma'noni bildiradi. Orangutanlar yerga kam tushadilar. Ular botqoqlik o'rmonlarida, baland daraxtlarda yashaydilar. Orangutanlar sakramaydilar. Gibbonlar singari tort oyoqlab tez harakatlanadilar. Oila bo'lib yashaydilar, unda ota-onalar va bolalari bo'ladi. Daraxt shoxlari, barglaridan kechasi uya quradi. Ularning uyalari yerdan 10 - 20m balandlikda joylashgan bo'ladi. Urg'ochisi bolalari bilan bir uyada, erkaklari boshqa uyalarda uxlaydilar. Uyalari bir yoki bir necha kunda quriladi. Ular duryan daraxtini futbol koptogidek keladigan mevalarini archib yeydilar. Shuningdek daraxt po'stloqlari, barglari, qush tuxumlari bilan ham oziqlanadilar, suv ichadilar. Kun bo'yi ovqat izlashadi. Orangutanlar ham tovush chiqaradilar. Homiladorlik 275 kun, bolasining og'irligi 1200 - 1600 gr. Bolasini 3 - 4 yil onasi emizadi. 1964 yili dunyo bo'yicha erkinlikda 3800 ta orangutan borligi ma'lum bo'lgan. Hozirda ularning soni ancha kamaygan.