T azimov, U. E. Raxmatov organik olamning rivojlanishi va antropologiya (ii-qism)

Ovchilik yordamida oziqlanish

Dehqonchilik yordamida oziqlanish

dehqonchilik ham chorvachilik yordamida oziqlanish

Ovchilik, shu jumladan, baliq ovlovchilar ko’proq oqsilli, dehqonchilik bilan shug’ullanadiganlar ko’proq uglevod kam miqdorda oqsilli ozuqa bilan, bir v aqtning o’zida ham dehqonchilik, ham chorvachilik bilan band aholi aralash, ya’ni ham oqsilli, ham uglevodli ozuqa bilan ovqatlanadilar.

Birinchi guruh aholisi oqsilga bo’lgan talabini yovvoyi va xonaki hayvon go’shti va yog’lari bilan qondiradi. Yovvoyi hayvonlarda yog’ kam, uy hayvonlari go’shtida yog’ nisbatan ko’proq bo’ladi. Uglevodli ozuqa birinchi navbatda donli o’simliklar: makkajo’xori, bug’doy, sholi mahsuloti, kraxmalga boy tugunakli va shakar beruvchi o’simliklardan iborat. Ozuqaning boshqa turlari sabzavotlar, mevalarni ist’emol qilish ozuqada oqsil ko’p yoki ozligiga bog’liq bo’lmaydi.

Ibtidoiy odamlar ozuqasi atrofdagi yovvoyi donli, mevali, rezavor mevali va yovvoyi hayvonlarni ovlashga bog’liq bo’lgan. Ko’p hollarda bunday qabilalarda ocharchilik, ozuqani yetishmasligi kuzatiladi. Bu ibtidoiy dehqonchilik, chorvachilik bilan shug’ullanuvchilarga ham tegishlidir.

Pishmagan go’shtning 100 grami 200 - 300 k/k energiya beradi. Uning kaloriyasi ko’pligi yoki ozligi go’shtdagi yog’ miqdoriga bog’liq. Organizm normal faoliyati uchun bir kunda 800g go’sht ist’emol qilishi kerak. Shunga ko’ra ovchilikda ovlangan hayvon go’shti 2- 3 kunga yetarli bo’ladi, xolos. Organizmni normal ozuqa orqali energiya bilan ta’minlashda mevalardan foydalanish unchalik samarali hisoblanmaydi. Shunga ko’ra ibtidoiy ovchilik va o’simlik mevalarini yig’ish orqali oziqlanish odam organizmini energiya bilan ta’minlashda unchalik samara bermaydi va odamlar vaqti - vaqti bilan ocharchilikni boshlaridan kechiradilar. Cho’ponlik qilish ham faslga qarab och qo’lishga olib keladi. Bu, ayniqsa, eskimoslar va gambiyaning (Afrika) 1,3 mln aholisida ko’zga tashlanadi. Eskimoslar tyulenlar bahorda morj bilan oziqlanadilar. Eskimoslar shunga qaramay it va ayiqning jigarini yemaydi. Unda vitamin A ko’p bo’lgani sababli zaharli. Eskimoslar shimol bug’ularining, mox va lishaynik, tulki, bo’rilarning me’dalarini yeydilar. Ular fermentlarga boy. Eskimoslar yana shimol bug’ulari, quyonlar, o’rdak, g’ozlarni va losos balig’ini ham ov qiladilar.