Т а в с и я н о м а фарғона – 2020

Помидорда бодринг мозаикаси


Помидорда тамаки мозаикаси
Касалликни тамаки мозаикаси Nicotiana virus 1 қўзғатади. Ўзбекистонда иссиқхоналарда кенг тарқалган. Вирус помидор, бақлажон, қалампир ва бошқа кўп экинларни зарарлайди. Унинг кўп штаммлари мавжуд бўлиб, улар помидор навларини ҳар хил даражада зарарлаши ва касаллик белгилари ўта ўзгарувчан. Зарарланган ўсимликлар, айниқса жадал ўсаётган бўлса, қуёшли об-ҳавода сўлиши мумкин, аммо ҳарорат пасайиши билан яна соғлом ҳолати тикланади. Бундай вақтинча сўлиш фазаси, вирус билан зарарланган вақтдан бошлаб 1-2 ҳафта давом этади.
Вирус ўсимлик бўйини ва ҳосил тугишини ҳар хил даражада пасайтириши мумкин. Баъзан помидор мевалари зарарланади ва уларнинг устида қўнғир доғлар пайдо бўлади. ТМВ жуда барқарор, у ўсимлик қолдиқларида 50 йилгача сақланади. Вирус ўсимликларга қўл билан текканда ҳам тарқалади. Касал ўсимликлардан соғломларига вирус ишчилар ишлаган пайтда, машиналар, жиҳозлар ва асбоб-ускуналар орқали механик усулда ўтади. Вирус тамаки устида мавжуд бўлиб, чекувчи ишчилар томонидан экинга тарқатилиши мумкин.


Помидорда тамаки мозаикаси


Помидорнинг жуфт стрик касаллиги.
Жуфт стрик ўсимлик бирданига иккита қўзғатувчи – тамаки мозаикаси вируси (ТМВ = Nicotiana virus 1) ва картошка X-вируси (КХВ = Solanum virus 1) билан зарарланиши оқибатида ривожланади. Жуфт cтрик дунёнинг барча мамлакатларида, жумладан Ўзбекистонда очиқ далаларда ва айниқса иссиқхоналарда кенг тарқалган.
Касаллик баргларда уларга олачипор тус берувчи оч-яшил доғлар ва кичик кулранг-қўнғир некрозлар, новдаларда қўнғир чизиқлар пайдо бўлиши билан бошланади. Сўнгра доғлар яшил, сариқ ва қўнғир тус олади, барглар ўсмайди ва ривожланмайди, пастга қараб букилади; доғлар қўшилиб, бутун баргни қоплайди, барг нобуд бўлади. Айрим новдаларнинг учи қурийди, ўсимликлар пакана бўлиб қолади. Умуман, поя, новда, барг банди ва мева бандларида узуқ-узуқ чизиқ ва тасмасимон доғлар ривожланиши жуфт стрикка хос диагностик белги ҳисобланади.
Мевалар сони камаяди, улар дағал, қаттиқ бўлиб қолади, устлари ҳар хил ҳажмдаги қўнғир, сув шимиб олганга ўхшаш некротик доғлар ва яралар билан қопланади.
Ўзбекистонда иссиқхоналарида 50-70 фоизгачаси, касаллик жуда кучли ривожланганда эса, ўсимлик нобуд бўлиб, 100 фоизгача ҳосил йўқотилиши кузатилади.