T. A. Ochilov, B. B. Axmedov, S. U. Patxullayev, F. R. Taniberdiev, sh. S. Mengnarov

Issiqni saqlash xususiyatlari

Materiallarga issiqlik energiyasi ta’sir etganda ularda bir qator xususiyatlar yuz beradi: issiqni о‘tkazish qobiliyati, issiqni yutish qobiliyati, issiqlik ta’sirida о‘z xususiyatlarini о‘zgartirish yoki saqlash qobiliyati.

Issiqni о‘tkazuvchanlik  ( ) - bu qattiq jismlar qо‘zg‘almas suyuqliklar va gazlarning turli haroratdagi qismlar orasidagi issiqni о‘tkazish jarayoni. Uni baholash uchun issiqni о‘tkazuvchanlik koeffisenti ishlatiladi. Bu koeffisent bir soat ichida qalinligi bir metr hamda о‘ng va teskari tomonlarining harorat farqi bir gradusga teng bо‘lgan materialning bir kvadrat metrli yuzasidan о‘tgan issiqlik miqdorini kо‘rsatadi:

Materiallarning issiqni saqlash xususiyati R (m²K/Vt), issiqni о‘tkazishga qarshiligi bilan ifodalaniladi:

, (1.17)

bu yerda: -namunaning qalinligi,m; -issiqni о‘tkazuvchanlik koeffisenti, m²K/Vt.

Materiallarning qalinligi qancha katta bо‘lsa, issiqni saqlash xususiyati ham shuncha yaxshi bо‘ladi. Shu sababli issiqni saqlaydigan kiyimlar kо‘p qavatli qilib tikiladi. Agar materiallarning zichligi kam bо‘lsa, havo о‘tkazuvchanligi oshadi, issiqni saqlash xususiyatlari esa yomonlashadi.

Materiallarning issiqni yutish xususiyatini solishtirma issiqlik sig‘imi tavsiflaydi. Solishtirma issiqlik sig‘imi S ( ) massasi 1 kg ga teng bо‘lgan Materialning haroratini bir darajaga oshirish uchun sarflangan issiqlik miqdorini kо‘rsatadi:

(1.18)

bu yerda: Q - issiqlik miqdori, Dj; m - namunaning massasi, kg; T₀ - namunaning dastlabki harorati, ⁰S; T_k - namunaning oxirgi harorati, ⁰S.

Materiallarning о‘z haroratini bir tekis qila olish, harorat katta bо‘lgan qismlaridan harorati past bо‘lgan qismlarga uzatish qobiliyati haroratni kuzatib qо‘yish koeffisenti a ( ) bilan ifodalaniladi:

, (1.19)

bu yerda:  - issiqni о‘tkazuvchanlik koeffisenti, Vt/mK; S-solishtirma issiqlik sig‘imi, ; -materialning solishtirma massasi, .