T. A. Ochilov, B. B. Axmedov, S. U. Patxullayev, F. R. Taniberdiev, sh. S. Mengnarov

Lavsan tolasining olinishi. Lavsan tolasi tereftalat kislota bilan etilenglikol moddasini polikondensatsiya (270-280⁰) reaksiyasi natijasida olinadi (1.42-rasm).

Иссиқ ҳаво Иссиқ суюқлик 1.42-rasm.Lavsan tolasining olinishi.

Lavsan ipi kapron ipini olish sxemasi bо‘yicha olinadi. Lavsan cheksiz ip va shtapel tola holatida ishlab chiqariladi. Nisbiy pishganligi RH=35-45 gk/teks; chо‘ziluvchanligi r=14-17 %; elastik xususiyati jun tolasiga о‘xshash (sun’iy jun deb ataladi); issiqqa chidamli, 150-170^0S da pishiqligini yо‘qotadi; gigroskopik xususiyati yomon; tabiiy tola bilan aralashtirilganda yaxshi sifatli mahsulot olinadi (kо‘ylaklik, kastyum, plash materiallari ishlab chiqariladi). Lavsan poliefir tolalariga kirib, neftni qayta ishlash mahsulotlaridan ishlab chiqariladi.

Lavsan tolasining kо‘ndalang kesim yuzi yumaloq shaklda bо‘lib, tolaning tashqi kо‘rinishi tekis va silliq bо‘ladi (1.43-rasm). Lavsan tuzilishi va fizik-mexanik xossalari jihatidan kapronga о‘xshaydi, nisbiy uzilish kuchi 40-55 sN/teks, uzilish paytidagi chо‘ziluvchanligi 20-25 %. U hо‘l holatda xossalarini о‘zgartirmaydi, yengil, qayishqoq, sovuqqa chidamli. Kaprondan farqli ravishda lavsan konsentrlangan kislota va ishqorlar ta’sirida yemiriladi.

1.43-rasm. Lavsan tolasi.

Lavsanning gigroskopligi juda past-0,4 %. Shuning uchun Materiallar tо‘qishda lavsanni shtapel tola tarzida tabiiy va viskoza shtapel tolalariga aralashtirib ishlatiladi. Ayniqsa, uni junga aralashtirib ishlatish kengroq rasm bо‘lgan.

1.44-rasm.Lavsan tolasidan olinadigan mahsulotlar.

Issiqqa chidamliligi jihatidan lavsan kaprondan ustun turadi, yumshash harorati 235°S. Lekin, maxsus ishlovdan о‘tkazilmagan lavsanli Materiallar 140°S dan ortiq haroratda va juda hо‘llab dazmollanganda kirishishi va rangi aynishi, natijada Materiallarda ketmas dog‘lar paydo bо‘lishi mumkin. Alangaga tutilganda lavsan eriydi, keyin tutovchi sarg‘ish alanga berib ohista yonadi. Lavsan tolasidan turli xil mahsulotlar olinadi (1.44-rasm)