|
1.6.4-§. Tikuvchilik gazlamalarining
kirishishi
Yuvilganda, hо‘llanganda, hо‘llab dazmollanganda, nisbiy namligi katta bо‘lgan havoda saqlanganda materiallarning о‘lchovlari о‘zgaradi. Ana shunday о‘lchovlarning о‘zgarishi materiallarning kirishishi deb ataladi.
Bu jarayonda kо‘pincha materiallarning о‘lchovlari kichrayadi. Bu holdagi kirishish musbat kirishish deb ataladi. Ayrim materiallarning о‘lchovlari oshadi. Shunday kirishish manfiy kirishish deb ataladi. Tо‘quvchilikda materiallarga namlab-isitib ishlov bergan paytda ham uning о‘lchovlari kichrayadi (kirishtirib dazmollash jarayoni) yoki oshadi (chо‘zib dazmollash jarayoni). Namlab isitib ishlov bergandagi kirishish majburiy-kirishish deb ataladi. Majburiy kirishtirish yordamida tо‘quvchilik buyumlariga ma’lum kerakli shakl beriladi. Majburiy kirishtirish yordamida tо‘quvchilik buyumlariga ma’lum kerakli shakl beriladi. Majburiy kirishtirishdan boshqa kirishishlar Materiallarning salbiy kо‘rsatkichlaridir. Materiallarning kirishishi natijasida ulardan tikilgan buyum va buyum qismlarining kichrayishi va shakli buzilishi mumkin. Agar buyumning asosiy materiali, astari va qatlami turlicha kirishsa, kiyimning tashqi kо‘rinishi yomonlashadi, unda g‘ijimlar va burmalar paydo bо‘ladi. Kirishishiga kо‘ra tо‘quvchilik materiallari uchta guruhga bо‘linadi (1.6-jadval).
Kirishish meyorlari
1.6-jadval
t/r
|
Kirishish meyorlari,foizda
|
Guruhning nomi
|
Materiallar
|
Trikotaj
|
Tanda yо‘nalishida
|
arqoq yо‘nalishida
|
bо‘ylamasi
bо‘yicha
|
kо‘ndalangi
bо‘yicha
|
1.
|
1,5
|
1,5
|
2,0
|
3,0
|
Kirishmaydigan
|
2.
|
3,5
|
2,0
|
5,0/6,0
|
7,0/8,0
|
о‘rtacha kirishadigan
|
3.
|
5,0
|
2,0
|
10,0
|
15,0
|
Kirishadigan
|
Suratda-bо‘ylamasiga tо‘qilgan, maxrajda-kо‘ndalang tо‘qilgan trikotaj matolari uchun.
Materiallarning kirishishiga bir necha sabab bor:
1. Tо‘qimachilik va tо‘quvchilik jarayonining barcha bosqichlarida (yigirish, tо‘qish, pardozlashda, о‘lchovlarni aniqlashda, bichishda) Materiallarni hosil qiluvchi tola va iplar doim tortilib turadi. Materialni hо‘llaganda tola va iplar bо‘shashib о‘zining dastlabki holatiga qaytishga intiladi.
2. Namlik ta’sirida tolalar va iplar namni о‘ziga tortadi. Natijada, ular shishadi va kaltalashadi. Kuchli taranglangan ip turkumlari о‘zaro bukilishini о‘zgartiradi.
Materiallarning kirishishini kamaytirish uchun tolalar tarkibiga namni kam shimadigan tolalar qо‘shiladi, kengaytirish, bug‘lash, maxsus kirishtirish mashinalarida ishlov berish, kirishmaydigan yoki kam kirishadigan qilib maxsus pardozlash usullari qо‘llaniladi (1.7-jadval).
Trikotaj matolari GOST 13711-82 standartiga asosan kirishishi aniqlanadi. Sinov ishlarini olib borish uchun 300x300 mm о‘lchamli namuna qirqib olinadi va M222QW QuickWash va UT-1 asboblarida trikotaj matolarining kirishishi aniqlanadi (1.97 va 1.98-rasmlar). UT-1 asbobi barabanli yuvish vannasi 1, siqish uchun sentrifuga 2, quritish kamerasi 3, tekislab siqish moslamasi 4 va suv qizdirgich 5 dan iborat. Vaqt va suv haroratini nazorat qilish uchun elektr kontaktli termometr 6 va vaqt relesi 7 joylashtirilgan. Olinadigan namunaning massasi 40020 g bо‘lishi, hamda qо‘shimcha materiallar uchun polotno olinadi. Yuvuvchi suyuqlik konsentrasiyasi 3 yuvish poroshogidan iborat bо‘ladi. Jun tolali trikotaj matosi 3020S yuvish suyuqligi haroratida, boshqa turdagi matolar 4020S haroratda olib boriladi.
Kirishishni aniqlash usullarining asoslari
1.7-jadval
Material turi
|
Namuna shakli va о‘lchovlari, mm
|
Nazorat masofa-si,mm
|
Ishlov berish turi
|
Ishlov berish tartibi
|
Ip va zig‘ir tolali matolar
|
2 namuna
|
200
|
yuvish
|
T=30 min.davomida yuvish mashinasida 1 l suvga 4 g sovun va 1 g soda solingan eritmada yuviladi. Eritmaning harorati t=70-800S ga teng bо‘ladi. Yuvilgandan keyin namuna toza suvda 2 min. davomida chayiladi va quritiladi.
|
Jun matolari
|
|
220
|
ivitish
|
T=1 soat;t=18-200S. Toza suv tezlashtirilgan usulda: T=20 min; t=55-600S . Toza suv.
|
Ipak matolari
|
Tanda va arqoq bо‘yicha 3 tadan namuna 50x350 olinadi
|
150
|
yuvish
|
T=30 min; t=55-600S; 1 litr suvga 2 g sovun, 2 min. davomida chayiladi va quritiladi.
|
Trikotaj matolari
|
1 namuna
|
220
|
ivitish-yuvish
|
Jun tolali matolar uchun
t=300S qolganlariga t=400S. 12 dm3 suvga 36 g yuvish kukuni.
T=9 min-ivitilgandan keyin, T=1 min-yuviladi. Sо‘ng T=3 min-chayiladi va quritiladi.
|
Notо‘qima matolar
|
3 namuna
|
200
|
yuvish
|
t=400S; 1 l suvda 3 g sovun va 2 g soda. T=15 min. 2 min-chayiladi.
|
Sinov ishlarini olib borishda UT-1 asbobiga 12 dm3 miqdordagi suv solinadi, 362 g yuvish poroshogi qо‘shiladi va namuna yuklanadi. Birinchi bosqichda namuna 90,5 min davomida hо‘llaniladi, keyin 30 min-1 chastotali barabanda 10,1 min davomida yuviladi. Yuvish ishlari tugagandan keyin, yuvishda ishlatilgan suv olib tashlanib, toza suv solinadi. Suv harorati 2040S, yuvish vaqti 3 min, ya’ni barabanni aylantirganda 0,5 min, barabanni aylantirmaganda 2,5 min bо‘ladi.
1.97-rasm. M222QW QuickWash asbobi.
|
1.98-rasm. UT-1 asbobining kо‘rinishi.
|
Materiallar kirishishini aniqlash usullarining asoslari quyidagicha. Ma’lum о‘lchovda qirqilgan namunada nazorat qilinadigan ma’lum miqdordagi masofa belgilan-gandan keyin u hо‘llanadi yoki yuviladi. quritilgandan keyin nazorat qilinadigan masofa о‘lchanadi.
Yuvish ikki marotaba amalga oshiriladi. Keyin, namuna sentrafugada 1 min davomida siqiladi va quritish kamerasiga solinadi. quritish kamerasidagi harorat 55100S bо‘ladi. Quritilgan namuna 20s davomida 90150S haroratda siqiladi-sun’iy va sintetik iplardan olingan mato uchun; paxta va zig‘ir iplaridan olingan material uchun esa harorat 180200S. Siqilgan namuna 2 soat davomida GOST 8844-75 standarti bо‘yicha belgilangan sharoitda ushlab turiladi va belgilar orasidagi masofa о‘lchanib, namunaning kirishishi aniqlanadi.
Kirishish uzunligi Ku va eni Ke va haqiqiy Kh bо‘lishi mumkin. Kirishish namunaning boshlang‘ich о‘lchamlariga asosan foizlarda ifodalanadi.
; (1.23)
; (1.24)
; (1.25)
. (1.26)
bu yerda: Lu1, Le1, S1, V1 – namunaning uzunligi, eni, yuzasi va hajmi bо‘yicha boshlang‘ich chiziqiy о‘lchamlari; Lu2, Le2, S2, V2 – namunalarning kirishishidan keyingi о‘lchamlari.
Namunalarga ishlov berish turi materialning tolaviy tarkibiga bog‘liq bо‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
