T a d b ir k o r L ik n I r IV o j L a n t ir is h is t iq b o L l a r I

26 Salayev S.K., Fayzullayev N.B., Tadjiev B.U. O'zbekistonda oilaviy tadbirkorlik va kichik biznesni rivojlantirish
yo'nalishlari -Т.: “Fan va texnologiya”, 2011, 21-bet.

---

Odatda, oilaviy biznesning shakllari shahardagi oilaviy korxonalarni 
hamda qishloqda faoliyat yurituvchi 
dehqon, fermer xo'jaliklarining 
farqlanishini taqozo etadi. Chunki ulaming faoliyat ko'rsatish shart- 
sharoitlari, ish boshlash talablari bir-biridan tubdan farq qiladi.
Shahar joylarida oilaviy tadbirkorlik yirik va o'rta biznes uchun xos 
bo'lmagan sohalarda o 'z o'mini topishga intiladi. Bular mayda ulgurji va 
chakana savdo, maishiy xizmat ko'rsatish, restoran biznesi, choyxona va 
oshxonalar, kafe va barlar, aholiga transport xizmati ko'rsatish, ta’mirlash 
va qurilish, buxgalterlik ishlari va audit kabilardir.
Oilaviy tadbirkorlikda alohida o'rinni bir necha avlodlar almashinuvi 
davomida aksiyalaming nazorat paketlari bitta oila qo'lida bo'lgan yirik 
korporatsiyalar, aksiyadorlik jamiyatlar, “moliyaviy imperiyalar” tutadi.
O'zbekiston Respublikasida oilaviy tadbirkorlikning dinamik 
rivojlanishi ulaming taraqqiyoti uchun muhim bo'lgan rivojlangan 
davlatlardagi kabi institutsional shart-sharoitlami yaratishga qaratilgan 
chora-tadbirlarni amalga oshirishni taqozo etadi. G'arb tadqiqotchilarining 
ma’lumotlariga ko'ra, oilaviy tadbirkorlik subyektlari umumiy kichik 
korxonalaming 
6 8
foizini tashkil etadi27.
Oilaviy tadbirkorlik kichik biznesning o'ziga xos tashkiliy-huquqiy 
shakli sifatida mamlakat iqtisodiyotidagi ahamiyati katta bo'lib, u bir qator 
afzalliklarga ega:
1. 
Moslashuvchanlik va 
innovatsiyalaming yuqori 
darajasi, 
o'zgaruvchan bozor talablariga tez moslashish qobiliyati.
2. Oila institutini mustahkamlash kabi muhim ijtimoiy vazifani 
bajaradi, bolalarni muvaffaqiyatli tarbiyalashga imkon bergani holda, 
ulami ijtimoiylashtirishga hamda demografik muammolami hal qilishga 
imkon beradi.
3. Ishlab chiqarish samaradorligini oshirishga bo'lgan yuqori intilish 
darajasini ta’minlaydi.
4. Iqtisodiyotning barqaror rivojlanishining zaruriy sharti bo'lgan 
fuqarolaming 
tadbirkorlik 
nuqtai 
nazaridan 
o'z-o'zini 
ro'yobga 
chiqarishga imkon beradi.
5. Jamiyatda ijtimoiy-iqtisodiy holatning barqarorlashuviga imkon 
beradi.
Bir necha yuz yillar davomida shakllangan g'arb mamlakatlarida 
tadbirkorlikning rivojlanishi tarixi ko'rsatishicha, tadbirkorlik oilani 
mustahkamlanishiga imkon beradi, oila ichidagi ziddiyatlar miqdorini 
kamaytiradi va maishiy muammolami yechish imkoniyatlarini oshiradi.

---

Oilaviy biznesga moslashuvchanlik va barqarorlik xos bo'lib, 
barqaror oilaviy aloqalar oilaviy korxona biznes-tuzilmasida o'z ifodasini 
topadi va bu esa iqtisodiy faoliyat yuritish tavakkalchiligini pasaytiradi, 
uning barcha a’zolar rag'batlantirish darajasini oshiradi.
Qarindoshlar ishlaydigan firma bolalarni, oiianing keksa a’zolarini, 
jismoniy imkoniyati cheklangan kishilami ishga joylashtirishga imkon 
beradi. Ulaming oila ishida to'la-to'kis qatnashish bola va o'smirlarni 
ijtimoiylashtirish, ulami kelgusi mehnat faoliyatiga moslashtirish imkonini 
beradi.
Xo'jalik yuritishning kichik shakli sifatida oilaviy korxonalar yirik 
va o'rta firmalarning yanada samarali faoliyat yuritishiga yordam beradi. 
Odatda, oilaviy korxonalar mahalliy xomashyoda mahalliy bozor uchun 
ishlagani holda, mintaqaviy bozorni rivojlantirish, takomillashtirishni 
uncha katta bo'lmagan doimiy buyurtmalar bilan ta’minlashga xizmat 
qiladi.
Bundan tashqari, oilaviy tadbirkorlikni rivojlanishi ijtimoiy-siyosiy 
va iqtisodiy barqarorlikning omillaridan biri bo'lgan, “o'rta sinfni” 
o'sishining asosi bo'lib xizmat qiladi.
Shunday 
qilib, 
oilaviy 
tadbirkorlik 
zamonaviy 
O'zbekiston 
iqtisodiyotida quyidagi