С¤з боши ¤рнида

4.3.5. Сотиш ва қайта ижарага олиш операциялари

Сотиш ва қайта ижарага олиш операцияси айнан бир активни сотиш ва қайтадан уни ижарага олишни ифодалайди. Ижара тўлови ва сотиш нархи одатда бир-бирига боғлиқ, чунки улар биргаликда комплекс равишда белгиланади. Сотиш ва қайта ижарага олиш операциясининг ҳисобга олиниши ижара объектининг турига боғлиқ.
Агар сотиш ва қайта ижарага олиш операцияси молиявий ижарага олиб келса, сотишдан тушум суммасининг активнинг баланс қийматидан ҳар қандай ошган қисми сотувчи-ижарачи томонидан дарҳол даромад сифатида тан олинмаслиги керак. Аксинча, у муддати узайтирилган даромад бўлиб, ижара муддати давомида амортизацияланиши керак.
Агар сотиш ва қайта ижарага олиш операцияси молиявий ижара бўлиб хизмат қилса, бундай операция ижарага берувчи томонидан ижарачига молиялаштиришни таъминлаш йўли бўлиб ҳисобланади, ва бунда актив таъминот сифатида хизмат қилади. Шу сабабдан, сотишдан тушумнинг баланс қийматидан ошган қисмига даромад сифатида қараш нотўғри. Бундай ошган қисми муддати узайтирилган даромад бўлиб, ижара муддати давомида амортизацияланади.
Агар сотиш ва қайта ижарага олиш операцияси оператив ижарага олиб келса, ва операция ҳаққоний қиймат бўйича амалга оширилаётганлиги аниқ бўлса, ҳар қандай фойда ёки зарар дарҳол тан олиниши керак. Агар сотиш нархи ҳаққоний қийматдан паст бўлса, ҳар қандай фойда ёки зарар қуйидаги ҳолатдан ташқари ҳолларда дарҳол тан олиниши керак: агар зарар бозор нархларидан паст даражадаги келгуси ижара тўловлари билан қопланса, у активдан фойдаланиш кутилаётган давр давомидаги ижара тўловларига мутаносиб равишда муддати узайтирилиб амортизацияланиши керак. Агар сотиш нархи ҳаққоний қийматидан ошса, ошиқча сумма активдан фойдаланиш кутилаётган давр давомида муддати узайтирилган даромад бўлиб, амортизацияланиши керак.
Агар сотиш ва қайта ижарага олиш операцияси оператив ижара бўлса, ҳамда ижара тўловлари ва сотиш нархи ҳаққоний қийматга тенг бўлса, бу оддий сотиш операцияси бўлиб хизмат қилади ва ҳар қандай фойда ёки зарар дарҳол тан олинади.

Оператив ижара бўйича:

сотиш ва қайта ижарага олиш операцияси пайтида активнинг ҳаққоний қиймати унинг баланс қийматидан кам бўлса, ҳаққоний қиймат ва баланс қиймати ўртасидаги фарқ дарҳол тан олиниши керак.

Молиявий ижара бўйича бундай тузатишлар талаб этилмайди, токи активнинг қиймати қадрсизланмаган бўлса, унда баланс қиймати БҲХС 36 мувофиқ қопланадиган қийматигача камайтирилиши керак.
Сотиш ва қайта ижарага олиш операциялари бўйича маълумотларни очиб бериш талаблари ижарага берувчилар ва ижарачилар учун бир хил тарзда қўлланилади. Муҳим ижара келишувининг талаб қилинадиган тавсифи сотиш ва қайта ижарага олиш операциясининг ғайриоддий ва камдан-кам учрайдиган шартлари очиб берилишига олиб келади.
Сотиш ва қайта ижарага олиш операцияси, БҲХС 1 “Молиявий ҳисоботларни тақдим этиш” бўйича алоҳида очиб бериладиган маълумотларни ошиб кетишига олиб келиши мумкин.