Сузиш спорти турларига умумии характеристика

 

DINAMIK SUZISH 

Dinamik  suzish-ichki  va  tashqi  kuchlarning  o'zaro  ta'siri  natijasida  oyoq-qo'l  harakatlari 

yordamida  hosil  bo'ladigan  qo'shimcha  harakatdir.  Odamning  suvdagi  faol  ichki  kuchlaridan  biri-

muskul  kuchlaridir.  Tashqi  kuchlarga  gidrostatik  kuchlar  va  og'irlik  kuchi,  shuningdek  gidrodinamik 

kuchlar  kiradi.  Odamning  suvdagi  harakati  natijasida  paydo  bo'lgan  og'irlik  kuchi  Har  bir  suzuvchi 

uchun  doimiy  bo'lib,  u  pastga  yo'nalgan  bo'ladi.  Ko'taruvchi  kuch  gavda  ayrim  a'zolarining  suvga 

botish  darajasiga  qarab  o'zgaradi  va  har  doim  yuqoriga  yo'nalgan  bo'ladi.  Havoga  nisbatan  suv 

zichligining  kattaligidan  foydalanib,  usullar  vositasida  odam  o'z  gavdasini  suvda  harakatga  keltiradi. 

Bir  tomondan  suvning  katta  zichligi  tayanch  reaksiyasini  oshiradi,  ikkinchi  tomondan  esa, 

harakatlanayotgan  gavdaga  muhit  ta'sirini  kuchaytiradi.  Suv  yuzidagi  gavdaning  bir  qismi  havo 

qarshiligiga uchraydi, lekin suzuvchining tezligi 1,0-2 mG'sek bo'lganda bu ta'sir juda kam bo'ladi va 

shuning uchun bu qarshilik ahamiyat kasb etmaydi.  

Suvda harakatlanayotgan gavdaga ta'sir etuvchi kuchlarni aniqlash nihoyatda qiyin. Bu kuchlarni 

aniqlash  uchun  gidromexanika  tajriba  metodlaridan  keng  foydalaniladi.  U  yoki  bu  model  yordamida 

aerodinamik  trubalarda  va  maxsus  sinov  hovuzlarida  kuzatishlar  olib  boriladi.  Harakatsiz  model 

aerodinamik  trubalarda  ma'lum  tezlnk  bilan  harakatlanayotgan  havo  oqimiga  qo'yiladi  va 

harakatlanayotgan  kuchlar  aerodinamik  o'lchovlar  yordamida  aniqlanadi.  Buning  uchun  hovuzlarda 

sinalayotgan  «gavda»  tezlik  bilan  shatakka  olinadi  va  harakatlanuvchi  kuchlar  dinamometr  bilan 

o'lchanadi.  Aerodinamik  o'lchov  va  dinamometrlarning  ko'rsatishicha,  faqat  harakatlanuvchi  kuchlar 

ustida fikr yuritib qolmasdan, bu kuchlar gavdaning formasi va joylashishiga qarab o'zgarishini, uning 

---

 

18 

suv sathidagi holati va harakat tezligini ham o'rganish mumkin. Suzganda odam gavdasining forma va 

holati suzish usullari va harakat fazalariga qarab o'zgaradi. Suzuvchining oldinga siljish tezligi Har bir 

harakat siklida bir tekis  bo'lmaydi. U eshish paytida oshadi va tayyorgarlik harakatlari va nafas olish 

paytida  pasayadi.  Suzish  tezligining  bir  lahzaga  o'zgarishi  tufayli  har  bir  harakat  siklida  gavdaning 

formasi va holatiga ta'sir etuvchi kuchlarni kuzatish qiyin. Bu kuchlarga baho berish uchun odamning 

harakat tezligi spesifikasi, shuningdek tajribalar natijasida yig'ilgan ma'lumotlarni nazarga olgan holda 

gidromexanik tekshirishdan olingan xulosalardan foydalanish mumkin.