Suyuqlik tarkibini tahlil qilishning optik usuli

Fotoelektrik kalorimetrlar spektrning ko‘rinadigan qismida ishlash uchun moʻljallangan. Konsentratsiyani oʻlchash tahlil qilinayotgan moddaning bo‘yalish jadalligi bo‘yicha bajariladi, asbobning nomi ham shundan olingan (,,kolor“ — rang degani). Odatda, fotokalorimetrlar spektrning keng sohasida ishlaydi, shuning uchun ularda nurlanish manbalari sifatida cho‘gʻlanish lampalaridan foydalaniladi. Oʻlchash sezgirligi va tanlanishini oshirish uchun fotokalorimetrlarda yorugʻlik filtrlaridan keng foydalaniladi. Yorugʻlik oqimlarining jadalligini qayd etish uchun qabul qilgichlar sifatida turli fotoelementlar, fotoqarshiliklar va fotoko‘paytirgichlardan foydalaniladi.
Avtomatik fotokalorimetrlarda, odatda, ikki kanalli (differensial) sxemalar qoʻllaniladi. Bu sxemalar yorugʻlik manbayidagi o‘zgarishlarga sezgir emas, chunki ularda oʻlchash ishlari taqqoslash usulida bajariladi. Ikki kanalli kalorimetrlarda ( -rasm) ikki fotoelementning fototoklari taqqoslanadi; fototoklardan birining kattaligi nazorat qilinayotgan eritma orqali o‘tayotgan yorugʻlik oqimiga, ikkinchi fototokning kattaligi esa etalon eritmadan o‘tgan yorugʻlik oqimiga mutanosib boiadi.
Etalon va tekshirilayotgan suyuqliklarning optik xossalari bir xil boʻlgan hollarda har ikki fotoelementning yoritilganligi bir xil boʻladi va ko‘prik diagonalida tok boʻlmaydi. Agar tekshirilayotgan suyuqlik etalon suyuqliknikidan farq qiladigan konsentratsiyaga ega boʻlsa (kuchli yoki kuchsiz bo‘yalgan boʻlsa), u holda ko‘prikning diagonalida tok paydo boʻlib, uning kattaligi konsentratsiyaga funksional bogʻliq boʻladi.
Optik qismining nisbatan murakkabligi va sxema elementlari spektral tavsiflarining oʻlchash natijalariga ta’sir qilishi bu asboblarning kamchiligi hisoblanadi. Bunday asboblarning xatoligi kyuvet darchalarining va nurlar yoʻlidagi boshqa elementlarning bir xilda ifloslanmasligi tufayli katta boʻladi.


3-rasm. Nefelometrning prinsipial sxemasi.